ΕΝΑ ΑΡΘΡΟ ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΟ ΣΤΟΥΣ ΦΙΛΟΥΣ ΜΑΣ …ΤΑ ΨΑΡΙΑ!
Του Λουκά Αθανασέκου
Φυσικός, MSc «Φωτονική & Οπτοηλεκτρονικές διατάξεις»
Υποψ. Διδάκτορας τμημ. Επιστήμης των Υλικών, Παν. Πατρών
Ερωτήσεις: athanasekos@eie.gr
· Πώς λειτουργεί η ακοή των ψαριών;
Υπάρχουν δύο όργανα που σχετίζονται με τον ήχο και την αντίληψη της πίεσης στα ψάρια: το εσωτερικό αυτί και η πλευρική γραμμή.
Το εσωτερικό αυτί : Τα ψάρια δεν έχουν εξωτερικά ανοίγματα (πτερύγια) για αυτιά στο σώμα τους. Εν τούτοις, έχουν αυτιά. Στην πραγματικότητα, τα αυτιά τους αντιλαμβάνονται τους ήχους τόσο καλά, που μπορούν να ακούσουν ένα σκουλήκι που κουνιέται στον πάτο μιας λίμνης! Όπως και στους ανθρώπους ( λειτουργία της τυμπανικής μεμβράνης), η κυρίαρχη λειτουργία που επιτελεί το εσωτερικό αυτί, σχετίζεται με την ισορροπία.
Το νερό είναι πολύ καλύτερος αγωγός του ήχου απ’ότι ο αέρας, και έτσι τα ψάρια δεν χρειάζονται εξωτερικά πτερύγια αυτιών για να αντιληφθούν τον ήχο ( απλά περνάει μέσα απ’το κεφάλι τους). Τα κόκαλα των ψαριών είναι πιο πυκνά απ’το νερό και ως εκ τούτου μπορούν να διαταραχθούν από τα ηχητικά κύματα. Το εσωτερικό αυτί βρίσκεται μέσα στο κρανίο. Έτσι, τα ηχητικά κύματα χτυπούν τα κόκαλα του κρανίου, κάνοντάς τα να δονήσουν το εσωτερικό αυτί. Τα ψάρια μπορούν να καταλάβουν ότι διαφορετικές δονήσεις αντιστοιχούν σε διαφορετικές πληροφορίες. Μάλιστα, μπορούν να καταλάβουν τις δονήσεις κάθε άλλου ψαριού μέσα στο κοπάδι, αλλά και τις δονήσεις των αρπακτικών. Αυτό σημαίνει ότι καταλαβαίνουν και πότε μια δόνηση είναι εντελώς άγνωστη σε αυτά. Αυτό, βέβαια , είναι που τα τρομάζει και απομακρύνονται. Έτσι, οι ήχοι που μεταδίδονται απ’ευθείας στο νερό, όπως το χτύπημα των ποδιών στον πάτο της βάρκας, μπορούν να τρομάξουν τα ψάρια.
· Η πλευρική γραμμή των ψαριών ( H έκτη αίσθηση ; )
Η όραση, η ακοή και η ισορροπία είναι όλες γνωστές σε εμάς αισθήσεις, αφού τις έχουμε και εμείς. Η πλευρική γραμμή, όμως, απαντάται μόνο στα ψάρια και στην υδρόβια φάση των αμφίβιων. Τα ψάρια έχουν μια μοναδική αίσθηση της αφής. Η πλευρική γραμμή είναι μια συνέχεια από μικροσκοπικές τρύπες που διατρέχει όλο το μήκος του ψαριού και συνδέεται με το νευρικό του σύστημα. Ευαίσθητα τριχίδια μέσα στην κάθε τρύπα ανιχνεύουν τη θέση και κατεύθυνση της κίνησης. Έτσι, το σύστημα της πλευρικής γραμμής αποκρίνεται σε κάθε είδους κίνηση του νερού, των ρευμάτων, αλλά και άλλων ψαριών. Αυτό αποκτά ουσιαστική σημασία, ιδιαίτερα σε θολά και λασπωμένα νερά. Τότε, τα ψάρια χρησιμοποιούν αυτό το σύστημα για να βρούνε την τροφή τους, αλλά και για να αποφύγουν “ανεπιθύμητους” επισκέπτες!
Το σύστημα της πλευρικής γραμμής είναι εξαιρετικά ευαίσθητο σε μικρές αποστάσεις και είναι πολύ σημαντικό για τη διατήρηση της θέσης μέσα στο κοπάδι. Για σήματα από μεγάλες αποστάσεις, το ψάρι εξαρτάται ουσιαστικά μόνο από την ακοή.
· Έχουν τα ψάρια αφή;
Η αίσθηση της αφής είναι περισσότερο ή λιγότερο ανεπτυγμένη, ανάλογα με το είδος του ψαριού. Ένας γενικός κανόνας, πάντως, λέει ότι τα πιο ευαίσθητα σημεία σε ένα ψάρι είναι το κεφάλι, η περιοχή που βρίσκεται η πλευρική γραμμή και η βάση του ουραίου πτερύγιου. Ειδικά τα ψάρια του βυθού που αναζητούν την τροφή τους πάνω στην άμμο του βυθού, όπως τα μπαρμπούνια, αλλά και ψάρια του γλυκού νερού όπως τα σκαρούνια, διαθέτουν κεραίες ( γνωστότερες και ως μουστάκια!) για την ψηλάφηση του ανάγλυφου του βυθού.
· Πώς βλέπουν τα ψάρια;
Η όραση των ψαριών είναι μάλλον αδύνατη και περιορίζεται σε κοντινές αποστάσεις. Αυτό συμβαίνει, γιατί οι κόρες των ματιών τους παραμένουν ακίνητες! Σε γενικές γραμμές, εξαρτάται από το φως, την διαύγεια του νερού και το μέγεθος των αντικειμένων. Τα μάτια τους είναι σφαιρικά. Εξ’αιτίας αυτού, αν τα ψάρια ζούσαν στη στεριά, τα μάτια τους θα ήταν μυωπικά. Η αλήθεια είναι, όμως, ότι λόγω της διάθλασης που δημιουργεί το νερό, τα μάτια τους είναι μάλλον υπερμετρωπικά! Ακόμη, είναι πολύ ενδιαφέρον ότι, αυτό που τελικά αντιλαμβάνονται τα ψάρια δεν είναι τα αντικείμενα αυτά κάθε αυτά, αλλά την κίνησή τους.
· Πώς λειτουργεί η όσφρηση των ψαριών;
Οι διάφορες μυρωδιές εξαπλώνονται πολύ πιο αργά μέσα στο νερό, απ’ό,τι το φως ή τα πεδία πιέσεων. Ακόμη και τα χημικά που τις δημιουργούν, καθυστερούν πολύ περισσότερο μέσα στο νερό, απ’ό,τι στον αέρα. Τα ψάρια διαθέτουν ρουθούνια( τα όργανα της όσφρησης), τα οποία είναι μάλλον χονδροειδή. Επίσης, μπορεί να έχουν γευστικές απολήξεις σε διάφορα σημεία του σώματός τους και όχι μόνο στο στόμα τους. Τέλος, αν και δεν είναι ευρύτερα γνωστά, έχει διαπιστωθεί ότι τα ψάρια έχουν μηχανισμούς ανίχνευσης θερμοκρασίας, γεωμαγνητικών ( για πλεύση σε μεγάλες αποστάσεις) και ηλεκτρικών πεδίων.
Του Λουκά Αθανασέκου
Φυσικός, MSc «Φωτονική & Οπτοηλεκτρονικές διατάξεις»
Υποψ. Διδάκτορας τμημ. Επιστήμης των Υλικών, Παν. Πατρών
Ερωτήσεις: athanasekos@eie.gr
· Πώς λειτουργεί η ακοή των ψαριών;
Υπάρχουν δύο όργανα που σχετίζονται με τον ήχο και την αντίληψη της πίεσης στα ψάρια: το εσωτερικό αυτί και η πλευρική γραμμή.
Το εσωτερικό αυτί : Τα ψάρια δεν έχουν εξωτερικά ανοίγματα (πτερύγια) για αυτιά στο σώμα τους. Εν τούτοις, έχουν αυτιά. Στην πραγματικότητα, τα αυτιά τους αντιλαμβάνονται τους ήχους τόσο καλά, που μπορούν να ακούσουν ένα σκουλήκι που κουνιέται στον πάτο μιας λίμνης! Όπως και στους ανθρώπους ( λειτουργία της τυμπανικής μεμβράνης), η κυρίαρχη λειτουργία που επιτελεί το εσωτερικό αυτί, σχετίζεται με την ισορροπία.
Το νερό είναι πολύ καλύτερος αγωγός του ήχου απ’ότι ο αέρας, και έτσι τα ψάρια δεν χρειάζονται εξωτερικά πτερύγια αυτιών για να αντιληφθούν τον ήχο ( απλά περνάει μέσα απ’το κεφάλι τους). Τα κόκαλα των ψαριών είναι πιο πυκνά απ’το νερό και ως εκ τούτου μπορούν να διαταραχθούν από τα ηχητικά κύματα. Το εσωτερικό αυτί βρίσκεται μέσα στο κρανίο. Έτσι, τα ηχητικά κύματα χτυπούν τα κόκαλα του κρανίου, κάνοντάς τα να δονήσουν το εσωτερικό αυτί. Τα ψάρια μπορούν να καταλάβουν ότι διαφορετικές δονήσεις αντιστοιχούν σε διαφορετικές πληροφορίες. Μάλιστα, μπορούν να καταλάβουν τις δονήσεις κάθε άλλου ψαριού μέσα στο κοπάδι, αλλά και τις δονήσεις των αρπακτικών. Αυτό σημαίνει ότι καταλαβαίνουν και πότε μια δόνηση είναι εντελώς άγνωστη σε αυτά. Αυτό, βέβαια , είναι που τα τρομάζει και απομακρύνονται. Έτσι, οι ήχοι που μεταδίδονται απ’ευθείας στο νερό, όπως το χτύπημα των ποδιών στον πάτο της βάρκας, μπορούν να τρομάξουν τα ψάρια.
· Η πλευρική γραμμή των ψαριών ( H έκτη αίσθηση ; )
Η όραση, η ακοή και η ισορροπία είναι όλες γνωστές σε εμάς αισθήσεις, αφού τις έχουμε και εμείς. Η πλευρική γραμμή, όμως, απαντάται μόνο στα ψάρια και στην υδρόβια φάση των αμφίβιων. Τα ψάρια έχουν μια μοναδική αίσθηση της αφής. Η πλευρική γραμμή είναι μια συνέχεια από μικροσκοπικές τρύπες που διατρέχει όλο το μήκος του ψαριού και συνδέεται με το νευρικό του σύστημα. Ευαίσθητα τριχίδια μέσα στην κάθε τρύπα ανιχνεύουν τη θέση και κατεύθυνση της κίνησης. Έτσι, το σύστημα της πλευρικής γραμμής αποκρίνεται σε κάθε είδους κίνηση του νερού, των ρευμάτων, αλλά και άλλων ψαριών. Αυτό αποκτά ουσιαστική σημασία, ιδιαίτερα σε θολά και λασπωμένα νερά. Τότε, τα ψάρια χρησιμοποιούν αυτό το σύστημα για να βρούνε την τροφή τους, αλλά και για να αποφύγουν “ανεπιθύμητους” επισκέπτες!
Το σύστημα της πλευρικής γραμμής είναι εξαιρετικά ευαίσθητο σε μικρές αποστάσεις και είναι πολύ σημαντικό για τη διατήρηση της θέσης μέσα στο κοπάδι. Για σήματα από μεγάλες αποστάσεις, το ψάρι εξαρτάται ουσιαστικά μόνο από την ακοή.
· Έχουν τα ψάρια αφή;
Η αίσθηση της αφής είναι περισσότερο ή λιγότερο ανεπτυγμένη, ανάλογα με το είδος του ψαριού. Ένας γενικός κανόνας, πάντως, λέει ότι τα πιο ευαίσθητα σημεία σε ένα ψάρι είναι το κεφάλι, η περιοχή που βρίσκεται η πλευρική γραμμή και η βάση του ουραίου πτερύγιου. Ειδικά τα ψάρια του βυθού που αναζητούν την τροφή τους πάνω στην άμμο του βυθού, όπως τα μπαρμπούνια, αλλά και ψάρια του γλυκού νερού όπως τα σκαρούνια, διαθέτουν κεραίες ( γνωστότερες και ως μουστάκια!) για την ψηλάφηση του ανάγλυφου του βυθού.
· Πώς βλέπουν τα ψάρια;
Η όραση των ψαριών είναι μάλλον αδύνατη και περιορίζεται σε κοντινές αποστάσεις. Αυτό συμβαίνει, γιατί οι κόρες των ματιών τους παραμένουν ακίνητες! Σε γενικές γραμμές, εξαρτάται από το φως, την διαύγεια του νερού και το μέγεθος των αντικειμένων. Τα μάτια τους είναι σφαιρικά. Εξ’αιτίας αυτού, αν τα ψάρια ζούσαν στη στεριά, τα μάτια τους θα ήταν μυωπικά. Η αλήθεια είναι, όμως, ότι λόγω της διάθλασης που δημιουργεί το νερό, τα μάτια τους είναι μάλλον υπερμετρωπικά! Ακόμη, είναι πολύ ενδιαφέρον ότι, αυτό που τελικά αντιλαμβάνονται τα ψάρια δεν είναι τα αντικείμενα αυτά κάθε αυτά, αλλά την κίνησή τους.
· Πώς λειτουργεί η όσφρηση των ψαριών;
Οι διάφορες μυρωδιές εξαπλώνονται πολύ πιο αργά μέσα στο νερό, απ’ό,τι το φως ή τα πεδία πιέσεων. Ακόμη και τα χημικά που τις δημιουργούν, καθυστερούν πολύ περισσότερο μέσα στο νερό, απ’ό,τι στον αέρα. Τα ψάρια διαθέτουν ρουθούνια( τα όργανα της όσφρησης), τα οποία είναι μάλλον χονδροειδή. Επίσης, μπορεί να έχουν γευστικές απολήξεις σε διάφορα σημεία του σώματός τους και όχι μόνο στο στόμα τους. Τέλος, αν και δεν είναι ευρύτερα γνωστά, έχει διαπιστωθεί ότι τα ψάρια έχουν μηχανισμούς ανίχνευσης θερμοκρασίας, γεωμαγνητικών ( για πλεύση σε μεγάλες αποστάσεις) και ηλεκτρικών πεδίων.
To Orchomenos Press θέλει για μια ακόμη φορά να ευχαριστήσει τον κ. Λουκά Αθανασέκο και όλους τους αρθρογράφους μας για τον πολύτιμο χρόνο που διαθέτουν για τους αναγνώστες μας καθώς και για τις πολύτιμες πληροφορίες και γνώσεις που μας μεταλαμπαδεύουν!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου