Μερική έκλειψη Ηλίου θα έχουμε την προσεχή Παρασκευή !

Την Παρασκευή 20 Μαρτίου θα έχουμε την ευκαιρία να παρατηρήσουμε ένα εξαιρετικά όμορφο αστρονομικό φαινόμενο, μια ηλιακή έκλειψη. Αν και η Ελλάδα δε βρίσκεται στο “μονοπάτι της ολικότητας” (οι περιοχές της Γης στις οποίες παρατηρείται ολική ηλιακή έκλειψη), θα είμαστε σε θέση να δούμε τον Ήλιο να “κρύβεται” κατά το ένα τρίτο περίπου της επιφάνειάς του. Πριν όμως δώσουμε περισσότερες λεπτομέρειες και συμβουλές, ας δούμε τι είναι αυτό το εντυπωσιακό φαινόμενο.

Στην Αστρονομία έκλειψη ονομάζεται γενικά η μεταβολή της φωτεινότητας ενός ουράνιου σώματος, είτε γιατί αυτό εισέρχεται στη σκιά ενός άλλου σώματος, είτε γιατί ένα άλλο ουράνιο σώμα παρεμβάλλεται ανάμεσα σε εκείνο και τον παρατηρητή. Στην περίπτωσή μας, την ηλιακή έκλειψη, η Σελήνη παρεμβάλλεται ανάμεσα στη Γη και τον Ήλιο με αποτέλεσμα ορισμένες περιοχές της Γης να φωτίζονται λιγότερο από ότι συνήθως. Δημιουργείται έτσι, όπως φαίνεται και στο σχήμα, η σκιά της Σελήνης στην επιφάνεια της Γης.

Οι εκάστοτε περιοχές λοιπόν της Γης που βρίσκονται στη σκιά (ουσιαστικά οι περιοχές που βρίσκονται σε ευθυγράμμιση με τον Ήλιο και τη Σελήνη ταυτόχρονα), ανήκουν στο λεγόμενο “μονοπάτι της ολικότητας” και σε εκείνες μόνο τις περιοχές, η έκλειψη παρατηρείται ως ολική. Το φως δηλαδή του Ηλίου “χάνεται” για λίγα λεπτά πίσω από τη Σελήνη. Αντιθέτως, οι περιοχές που βρίσκονται στην παρασκιά της Σελήνης, παρατηρούν μόνο ένα μέρος του ηλιακού δίσκου να καλύπτεται από αυτήν, σε ποσοστό  που εξαρτάται από την απόστασή τους από το μονοπάτι της σκιάς. Στις 20 Μαρτίου λοιπόν έχουμε την τύχη να βρισκόμαστε σε μία από αυτές τις περιοχές.

Στον Νομό Βοιωτίας θα μπορέσουμε να παρατηρήσουμε τον Ήλιο να “κρύβεται” κατά περίπου 33%, ποσοστό αρκετό ώστε να παρατηρήσουμε με ενθουσιασμό το φαινόμενο! Ειδικά αν αναλογιστούμε πως η επόμενη ηλιακή έκλειψη που θα είναι ορατή από την Ελλάδα (ως μερική) θα είναι στις 21 Ιουνίου του 2020. Η έκλειψη θα ξεκινήσει στην περιοχή μας στις 10.40 πμ, θα φτάσει στο μέγιστό της στις 11.43 πμ και θα ολοκληρωθεί στις 12.50, όπως φαίνεται και στο παρακάτω σχήμα.

Παρότι όμως οι ηλιακές εκλείψεις είναι τόσο εντυπωσιακές, χρειάζονται ιδιαίτερη προσοχή κατά την παρατήρησή τους. Ο Ήλιος μας είναι εξαιρετικά φωτεινός, τόσο που ακόμα και αν καλυπτόταν το 99% της επιφάνειάς του, πάλι δεν θα μπορούσαμε να τον κοιτάξουμε απ’ ευθείας. Η απ’ ευθείας παρατήρησή του είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη, καθώς μπορεί να προκαλέσει μόνιμη βλάβη στα μάτια μας. Και προφανώς, να τονιστεί πως τα γυαλιά ηλίου δεν είναι σχεδιασμένα να μας προστατεύουν σε τέτοια περίπτωση.

Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν ορισμένοι απολύτως ασφαλείς τρόποι παρατήρησης μιας ηλιακής έκλειψης και ένας από αυτούς είναι η χρήση ειδικών ηλιακών φίλτρων τα οποία ανακλούν το 99,999% του εκπεμπόμενου από τον Ήλιο φωτός και προστατεύουν απόλυτα από την υπεριώδη και την υπέρυθρη ακτινοβολία. Τα φίλτρα αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν με κατάλληλο τρόπο μπροστά από τηλεσκόπια ή κιάλια, ενώ επίσης αποτελούν το βασικό κομμάτι των ειδικών γυαλιών παρατήρησης εκλείψεων. Προσοχή, ΣΕ ΚΑΜΙΑ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ να μην παρατηρήσετε τον Ήλιο χωρίς τη χρήση του ειδικού φίλτρου, ειδικά μέσα από τηλεσκόπιο ή κιάλια (στα όργανα αυτά το φως συγκεντρώνεται κατευθείαν στο μάτι μας, επιβάλλοντας μας έτσι να είμαστε ακόμα πιο προσεκτικοί). Τέλος, θα πρέπει να επισημανθεί πως η χρήση αυτοσχέδιων φίλτρων (καπνισμένα τζάμια, γυαλιά ηλεκτροκόλλησης, CD κ.α.) είναι απολύτως επικίνδυνη και άρα απαγορευτική!

Η ηλιακή έκλειψη, ακόμα και η μερική, είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακό και σπάνιο φαινόμενο και σίγουρα αξίζει κάποιος να την παρατηρήσει εάν έχει την ευκαιρία, αλλά πάντοτε με την κατάλληλη προσοχή και προφύλαξη.

Σταμάτης Καλαμιώτης

Φυσικός, Υπεύθυνος ομάδας “Φίλοι Ερασιτεχνικής Αστρονομίας Βοιωτίας”