Πτυχία ή και δεξιότητες;

*του Λουκά Αν Καράντζαλη

Χιλιάδες οικογένειες  αυτές τις ημέρες έχουν ως πρώτη υψηλή προτεραιότητα, την σύνταξη του μηχανογραφικού του παιδιού τους που έδινε πανελλήνιες εξετάσεις , ώστε να επιλέξουν την καταλληλότερη σχολή , η οποία θα δώσει περισσότερες  ευκαιρίες απασχόλησης .  Είναι βέβαιο ότι, για τους υποψήφιους και τις οικογένειές του, το ζήτημα της επαγγελματικής προοπτικής, έχει την κυρίαρχη βαρύτητα, ανάμεσα σε μια ομάδα κριτηρίων.

Η διαδικασία αυτή είναι ιδιαίτερα σοβαρή και καθόλου εύκολη, γιατί προσδιορίζει το μέλλον των παιδιών μας σε μεγάλο βαθμό. Βέβαια η επιλογή δεν είναι μονοσήμαντης διάστασης, διότι η εκπαίδευση και η λήψη πτυχίων και τίτλων εκπαίδευσης είναι πλέον συνεχής. Η εποχή στην οποία πήραμε ένα πτυχίο και τέλειωσε η εκπαιδευτική διαδικασία είναι πλέον παρελθόν.

Σε ένα οικονομικό περιβάλλον που αλλάζει συνεχώς, η τάση που διαμορφώνεται στην αγορά εργασίας είναι ότι οι εργαζόμενοι σήμερα θα χρειαστεί να αλλάξουν πολλές φορές  (5-10 φορές) εργασιακό περιβάλλον και αντικείμενο εργασίας καθ΄όλη της διάρκεια της εργασιακής ζωής τους. 

Ακόμη οι σχετικές μελέτες της αγοράς εργασίας δείχνουν, ότι καλά είναι τα πτυχία που πρέπει να διαθέτουν οι υποψήφιοι για μια θέση εργασίας, όμως πιο σημαντικό ρόλο παίζουν οι δεξιότητες που πρέπει να αποκτήσουν. Οι επιχειρήσεις ιεραρχούν ως σημαντικότερο εμπόδιο στην κάλυψη κενών θέσεων εργασίας, τις ελλείψεις σε δεξιότητες και όχι τη μη διαθεσιμότητα τυπικών προσόντων (τίτλοι σπουδών κλπ.).

Αυτό σημαίνει ότι τα παιδιά μας πρέπει να χτίσουν δεξιότητες, δηλαδή να αποκτήσουν ουσιαστικά προσόντα, γνώσεις και ικανότητες, τις οποίες να μπορούν να εφαρμόσουν σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο εργασιακό περιβάλλον, για να υλοποιήσουν εργασίες και να μπορούν να διαχειριστούν και να επιλύσουν  προβλήματα  που θέλει η αγορά  εργασίας. 

Οι δεξιότητες διακρίνονται σε γενικές και σε ειδικές. Οι γενικές δεξιότητες αφορούν σε ευρεία γκάμα επαγγελμάτων, μπορεί για παράδειγμα να είναι στη διαχείριση της τεχνολογίας και της καινοτομίας, στη βασική χρήση εφαρμογών πληροφορικής, στην οργάνωση και διοίκηση έργου, στην ανάληψη πρωτοβουλιών, στην εργασία σε ομάδα, στην επίλυση προβλημάτων και στις ξένες γλώσσες., ενώ οι ειδικές δεξιότητες χρησιμεύουν μόνο στη διεξαγωγή κάποιου εξειδικευμένου έργου (επαγγέλματος), πχ δεξιότητα χρήσης ειδικών προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστών. Επίσης, οι δεξιότητες μπορεί να είναι νοητικές (χρήση λογικής, διαισθητικής και δημιουργικής σκέψης, πχ για την επίλυση προβλημάτων, λήψη αποφάσεων, κτλ) και  πρακτικές δεξιότητες (αφορούν στη χειρονακτική επιδεξιότητα και στη χρήση μεθόδων, υλικών, εργαλείων και οργάνων).

Όπως προέκυψε από έρευνα του ΣΕΒ, πολύ μεγάλος αριθμός επιχειρήσεων δυσκολεύονται να βρούν εργαζόμενους να καλύψουν τις κενές θέσεις εργασίας και ο κυριότερος λόγος για τον οποίο δυσκολεύονται οι επιχειρήσεις, ιδίως οι μεγαλύτερες και οι πιο εξωστρεφείς, είναι η έλλειψη των κατάλληλων δεξιοτήτων και όχι των τυπικών προσόντων που κατέχουν οι υποψήφιοι για πρόσληψη. Οι σπουδές και τα πτυχία χωρίς αντίκρισμα στην αγορά εργασίας δεν διευκολύνουν την είσοδο στην απασχόληση και δεν αποτρέπουν τη μετανάστευση και την αναζήτηση εργασίας σε άλλες χώρες (πιθανότατα σε θέσεις εργασίας που και πάλι δεν θα ανταποκρίνονται στο είδος και στο επίπεδο σπουδών που έχει ακολουθηθεί).

Οι επιχειρήσεις διαπιστώνουν ελλείψεις στους υποψήφιους για μια θέση εργασίας, τόσο στις τεχνικές/επαγγελματικές δεξιότητες, όσο και σε άλλες οριζόντιου χαρακτήρα δεξιότητες. Οι τεχνικές/ επαγγελματικές δεξιότητες είναι ιδιαίτερα σημαντικές για τους εργαζομένους σε ένα εξελιγμένο τεχνολογικά περιβάλλον και είναι συνάρτηση της εξειδίκευσής τους και των γνώσεων που διαθέτουν σε σχέση με το αντικείμενο της εργασίας τους. Λαμβάνοντας υπόψη ότι οι τεχνολογικές εξελίξεις απαξιώνουν πολύ γρήγορα τις τεχνικές/επαγγελματικές δεξιότητες, είναι απαραίτητη η διαρκής αναβάθμισή τους (upskilling), η οποία ευνοείται από την ικανότητα διαρκούς μάθησης. Ωστόσο, οι τεχνικές δεξιότητες από μόνες τους δεν επαρκούν προκειμένου το ανθρώπινο δυναμικό να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της σύγχρονης παραγωγής, καθώς πέραν αυτών θα πρέπει να διαθέτει μια σειρά άλλων οριζόντιου χαρακτήρα δεξιότητες. Μεταξύ των δεξιοτήτων οριζόντιου χαρακτήρα οι περισσότερες ελλείψεις που διαπιστώνουν οι επιχειρήσεις αφορούν στη διαχείριση της τεχνολογίας και της καινοτομίας, στη βασική χρήση εφαρμογών πληροφορικής, στην οργάνωση και διοίκηση έργου, στην ανάληψη πρωτοβουλιών, στην εργασία σε ομάδα, στην επίλυση προβλημάτων και στις ξένες γλώσσες.

Πρόσφατη έρευνα του ΣΕΒ έδειξε ότι το 35,6% των επιχειρήσεων του παραγωγικού τομέα της οικονομίας ήδη αντιμετωπίζει δυσκολίες στην κάλυψη κενών θέσεων εργασίας. Το ποσοστό είναι υψηλότερο στις εξωστρεφείς (45,9%) και τις μεγάλες επιχειρήσεις (44,7%). Δηλαδή στις επιχειρήσεις που κατά τεκμήριο δραστηριοποιούνται σε περισσότερο ανταγωνιστικές αγορές, κι έχουν υψηλότερες απαιτήσεις από το ανθρώπινο δυναμικό σε όρους προσόντων και δεξιοτήτων και εφαρμόζουν αυστηρότερες μεθόδους επιλογής προσωπικού. Το φαινόμενο εμφανίζεται εντονότερο στους κλάδους της ενέργειας (49,2%) και των τεχνολογιών της πληροφορικής και των επικοινωνιών (41,4%). Λιγότερο έντονη είναι η δυσκολία κάλυψης κενών θέσεων στις επιχειρήσεις της αγροδιατροφής (37,1%) και των δομικών υλικών (34,8%), ενώ ακόμα μικρότερη είναι η δυσκολία κάλυψης των κενών θέσεων για τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στα logistics (29,6%) και στην υγεία και το φάρμακο (28,4%).

Για να δούμε τι ζητούν οι επιχειρήσεις και άρα να εντοπίσουμε ποιές είναι οι δεξιότητες που πρέπει να δημιουργήσουμε, είναι καλό να μελετήσουμε τα στοιχεία της έρευνας που δημοσιεύει ο ΣΕΒ-Σύνδεσμος Ελληνικών Βιομηχανιών, ένας βασικός πυλώνας της ελληνικής αγοράς εργασίας,

http://www.sev.org.gr/Uploads/Documents/SpecialReport_paideia_dexiotites_V_03072019_F.pdf

*ο Λουκάς Καράντζαλης είναι Οικονομολόγος Msc Βιώσιμης Ανάπτυξης και Περιβαλλοντικής διακυβέρνησης, και εξειδίκευση σε θέματα Τοπικής Ανάπτυξης, Αυτοδιοίκησης και Επιχειρηματικότητας.