Του Χρήστου Παλαιολόγου *
Χρήσιμα ευρήματα για την Τοπική Αυτοδιοίκηση της χώρας μας προκύπτουν από τη τελευταία μέτρηση του Ευρωβαρόμετρου (Φθινόπωρο του 2008, αριθ. 70), η οποία για πρώτη φορά περιλαμβάνει σειρά ερωτήσεων, που αφορούν τις τοπικές και περιφερειακές αρχές των κρατών μελών της Ε.Ε., άρα και της χώρας μας. Στην έρευνα συμμετείχαν με προσωπικές συνεντεύξεις 27.000 πολίτες της Ε.Ε, μεταξύ των οποίων και 1.000 συμπολίτες μας .
Τι προκύπτει λοιπόν από τις απαντήσεις που καταγράφονται:
Πρώτον: Η δημοκρατία σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο εμφανίζεται ως μια σταθερή παράμετρος της πολιτικής νομιμότητας της Ε.Ε., σε ένα γενικό πλαίσιο εμπιστοσύνης των πολιτών απέναντι στα θεσμικά όργανα . Στην Ελλάδα καταγράφεται έλλειψη εμπιστοσύνης προς τις τοπικές και περιφερειακές αρχές.
Στο ερώτημα πόσο και ποια θεσμικά όργανα εμπιστεύονται οι Ευρωπαίοι πολίτες σε Ευρωπαϊκό, Εθνικό και Περιφερειακό -Τοπικό επίπεδο οι απαντήσεις που δόθηκαν είναι οι εξής:
Οι ευρωπαίοι πολίτες τείνουν να εμπιστεύονται τις τοπικές και περιφερειακές αρχές περισσότερο από κάθε άλλο φορέα με ποσοστό 50%, (34%) για την Ελλάδα το αντίστοιχο ποσοστό είναι 34%. Στο ίδιο περίπου επίπεδο βρίσκεται η εμπιστοσύνη των ευρωπαίων πολιτών προς τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, ήτοι ποσοστό 47%, ενώ στη χώρα μας το ποσοστό ανέρχεται στο 58%.
Αυτά τα ποσοστά είναι σημαντικά υψηλότερα από αυτά που δείχνουν το επίπεδο εμπιστοσύνης των πολιτών απέναντι στις εθνικές κυβερνήσεις ή τα κοινοβούλια. Το ποσοστό σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι στο 34%, και για την Ελλάδα στο 23%.
Σε ότι αφορά τη χώρα μας και την εμπιστοσύνη των πολιτών προς τις τοπικές και δημόσιες αρχές, το 66% των Ελλήνων τείνουν να μην τις εμπιστεύονται, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για την Ε.Ε. των 27 πέφτει στο 44%. Επίσης το 77% των Ελλήνων τείνουν να μην εμπιστεύονται την κυβέρνηση, με αντίστοιχο ποσοστό για την Ε.Ε. των 27 το 61%.
Δεύτερον: Είναι σαφές το αίτημα των ευρωπαίων πολιτών για ευρύτερη συμμετοχή των τοπικών και περιφερειακών αρχών στη διαδικασία χάραξης των πολιτικών της Ε.Ε. Αίτημα που δικαιολογείται από το ρόλο που διαδραματίζουν οι αρχές σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο στην Ευρώπη. Αντιθέτως στην Ελλάδα η προτεραιότητα αυτή δίνεται στις εθνικές και ευρωπαϊκές αρχές.
Στο ερώτημα, λοιπόν, ποιο από τα επίπεδα δημοσίων αρχών ( Ευρωπαϊκό, Εθνικό και Περιφερειακό -Τοπικό) έχει μεγαλύτερη επίδραση στις συνθήκες διαβίωσής τους, οι Ευρωπαίοι πολίτες απαντούν ως εξής:
Το 38% των Ευρωπαίων και , μόλις, το 24% των Ελλήνων πιστεύουν ότι οι τοπικές και περιφερειακές επηρεάζουν περισσότερο τη ζωή τους.
Το 43% των Ευρωπαίων αναφέρουν ότι οι εθνικές αρχές είναι αυτές που επηρεάζουν τη ζωή τους, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τη χώρα μας ανέρχεται στο 52%.
Τέλος, το 9% των ευρωπαίων αναφέρουν ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι αυτή που επηρεάζει τη ζωή τους. Το αντίστοιχο ποσοστό για την Ελλάδα φτάνει στο 23%.
Στο ερώτημα αν οι Τοπικές δημόσιες αρχές λαμβάνονται υπόψη όταν αποφασίζονται πολιτικές στην Ευρωπαϊκή Ένωση:
Το 59% των ευρωπαίων πιστεύουν ότι οι τοπικές και περιφερειακές αρχές δεν συμμετέχουν επαρκώς στη διαδικασία χάραξης πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το ποσοστό για την Ελλάδα φτάνει στο 77% . Το αντίθετο πιστεύει το 19% των Ευρωπαίων και το 18% των Ελλήνων.
Τρίτον: Οι ευρωπαίοι πολίτες εμπιστεύονται την πολυεπίπεδη διακυβέρνηση, πράγμα που σημαίνει ότι ο ευρωπαϊκός σχεδιασμός μπορεί να προχωρήσει μόνο μέσω της απόλυτα κοινής ευθύνης των θεσμικών οργάνων και των αιρετών πολιτικών σε όλα τα επίπεδα.
Αντίθετα στην Ελλάδα διαπιστώνεται έλλειμμα εμπιστοσύνης προς τις τοπικές αρχές σε σύγκριση με τους ευρωβουλευτές και τους πολιτικούς της κεντρικής πολιτικής σκηνής
Στο ερώτημα ποιος είναι ο πλέον κατάλληλος να υπερασπιστεί τα προσωπικά συμφέροντα των πολιτών σε ευρωπαϊκό επίπεδο, οι προτιμήσεις των ευρωπαίων πολιτών μοιράζονται σχεδόν ισομερώς μεταξύ των ευρωβουλευτών σε ποσοστό 26%, των πολιτικών του εθνικού επιπέδου, 29%, και των πολιτικών σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, 21%.
Τα αντίστοιχα ποσοστά για την Ελλάδα είναι 36% για τους ευρωβουλευτές, 32% για τους πολιτικούς σε εθνικό επίπεδο και μόλις 15% για τους τοπικούς και περιφερειακούς εκπροσώπους.
Τέταρτον: Η νομιμότητα και η σημασία της αποκεντρωμένης επικοινωνίας στην Ευρώπη επιβεβαιώνεται από τους πολίτες. Εδώ φαίνεται ότι οι Έλληνες πολίτες πλησιάζουν τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο για τους εκπροσώπους των τοπικών και περιφερειακών αρχών.
Στο ερώτημα ποιος είναι ο πλέον κατάλληλος να εξηγήσει πώς οι πολιτικές της Ε.Ε. επηρεάζουν την καθημερινότητα, οι πολίτες απαντούν ως εξής:
Οι ευρωβουλευτές με 21% - για την Ελλάδα το ποσοστό είναι στο 27%.
Οι πολιτικοί εθνικού επιπέδου με 28%, για την Ελλάδα 34% και οι τοπικοί και περιφερειακοί πολιτικοί με 26%, για τη χώρα μας 23%.
Χρήσιμα συμπεράσματα για την Ελλάδα
Από τα ευρήματα της έρευνας προκύπτει καθαρά ότι στην υπόλοιπη Ευρώπη - όπου σε αντίθεση με τη χώρα μας, υπάρχει ένα ισχυρό σύστημα πολυεπίπεδης διακυβέρνησης με ισχυρούς Δήμους και Περιφέρειες, που ασκούν ένα μεγάλο εύρος αρμοδιοτήτων ( 70% των υπηρεσιών δημόσιου χαρακτήρα ασκείται σε αυτό το επίπεδο), οι οποίες συνοδεύονται με τους αντίστοιχους πόρους - η εμπιστοσύνη των πολιτών στις Τοπικές και Περιφερειακές αρχές είναι υψηλή.
Αντίθετα οι πολίτες της χώρας μας φαίνεται να εμπιστεύονται πολύ περισσότερο τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα και ο λόγος είναι προφανής.
Ο συγκεντρωτισμός της εξουσίας και το πελατειακό σύστημα που κυριαρχεί στην πολιτική ζωή εδώ και 170 χρόνια παράγει αναποτελεσματικότητα, γραφειοκρατία, διαφθορά, σκάνδαλα, τεράστιες περιφερειακές ανισότητες και ένα υδροκεφαλισμό οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δραστηριοτήτων στο «Κράτος των Αθηνών».
Παρόλο το κλίμα απαξίωσης που υπάρχει για το πολιτικό σύστημα στη χώρα μας, το γεγονός ότι οι Έλληνες πολίτες εμπιστεύονται πολύ περισσότερο τις Τοπικές και Περιφερειακές αρχές από την Κυβέρνηση, δείχνει για μια ακόμη φορά το εύρος των αλλαγών που πρέπει να γίνουν στη δομή και οργάνωση του κράτους και της διοίκησης προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης της αποκέντρωσης και της αυτοδιοίκησης.
Ωστόσο εδώ πρέπει να καταγραφεί το πολύ υψηλό ποσοστό έλλειψης εμπιστοσύνης που δείχνουν οι Έλληνες προς τις Τοπικές και Περιφερειακές αρχές της χώρας μας σε σύγκριση με τα αντίστοιχα ποσοστά που καταγράφονται στις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ.
Γεγονός που πρέπει να προβληματίσει και να απασχολήσει ιδιαίτερα τα συλλογικά όργανα αλλά και το σύνολό της Αυτοδιοίκησης τόσο για τις πολιτικές, τους στόχους, τις ιεραρχήσεις και τις προτεραιότητες που βάζουν κάθε φορά, όσο και για τους τρόπους και τα μέσα που χρησιμοποιούν για την οικονομική διαχείριση, ώστε να επιτυγχάνονται, η αποτελεσματικότητα η διαφάνεια, η λογοδοσία και η ενημέρωση των πολιτών για τις τοπικές δημόσιες υποθέσεις. Από την έρευνα φαίνεται ότι η ελληνική ιδιαιτερότητα του πλέον συγκεντρωτικού κράτους σε συνδυασμό με το ότι οι Κυβερνήσεις, τα κόμματα και τα ΜΜΕ καλλιεργούν την αντίληψη της πολύ μεγαλύτερης επίδρασης της ΕΕ στις συνθήκες διαβίωσης του Έλληνα πολίτη απ΄ ότι ισχύει στην πραγματικότητα, έχει ως αποτέλεσμα οι Έλληνες να πιστεύουν περίπου τριπλάσιο βαθμό από τον μέσο ευρωπαίο πολίτη, αυτήν την εκδοχή.
Από την έρευνα προκύπτει το θεμελιακό πρόβλημα για την Ευρωπαϊκή Ένωση, αυτό της δημοκρατικής νομιμοποίησης, του τρόπου δηλαδή που λαμβάνονται οι αποφάσεις . Οι Ευρωπαίοι πολίτες, λοιπόν, προκρίνουν ένα πολυεπίπεδο σύστημα διακυβέρνησης όπου Ευρωπαϊκή Ένωση , Κράτη μέλη και Περιφερειακές – Τοπικές αρχές στη βάση της εταιρικής σχέσης, συνεργάζονται διαβουλεύονται και τέλος συναποφασίζουν για την καλλίτερη υπεράσπιση των συμφερόντων των Ευρωπαίων πολιτών.
Σε ότι αφορά τη χώρα μας πρέπει να σημειώσουμε ότι τα θεσμικά όργανα της Ελληνικής Αυτοδιοίκησης πρέπει να αναλάβουν πρωτοβουλίες σε Εθνικό και Ευρωπαϊκό επίπεδο και να αναδείξουν το έλλειμμα αυτό στον Έλληνα πολίτη
Οι ευρωεκλογές είναι μια μεγάλη ευκαιρία για την Ελληνική Αυτοδιοίκηση ώστε να πάρει πρωτοβουλίες για μια ουσιαστική δημόσια διαβούλευση με εκπροσώπους των κομμάτων του Ευρωκοινοβουλίου, των παραγωγικών και επιστημονικών φορέων από την μια και από την άλλη, πρωτοβουλίες υπεύθυνης ενημέρωσης των πολιτών σχετικά με τις διαδικασίες και τους θεσμούς που επηρεάζουν τους όρους διαβίωσης.
Πρωτοβουλίες που θα ενεργοποιήσουν τους πολίτες να συμμετάσχουν ενεργά στις ευρωεκλογές γιατί έτσι συμμετέχουν πιο ουσιαστικά στη διαμόρφωση της καθημερινότητάς τους , στη δημιουργία ενός ενιαίου ευρωπαϊκού δημόσιου χώρου.
Η Ευρώπη δεν μπορεί να κτιστεί χωρίς τους πολίτες της και πολίτες της Ευρώπης δεν είναι μόνο οι πολίτες των Βρυξελλών ή των μεγάλων οικονομικών κέντρων, αλλά οι άνθρωποι που σε κάθε γωνιά της ΕΕ προσπαθούν με τις δικές τους δυνάμεις να απαντήσουν στις προκλήσεις που δεν γνωρίζουν πλέον ούτε σύνορα ούτε μεμονωμένα επίπεδα διακυβέρνησης.
* Το Orchomenos Press αναδημοσιεύει το τελευταίο άρθρο του αείμνηστου Χρήστου Παλαιολόγου στο περιοδικό της ΚΕΔΚΕ "ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ" , το οποίο υπέγραφε ως μέλος της Επιτροπής των Περιφερειών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα γραπτά, λοιπόν, μένουν για να θυμίζουν πως μερικές προσωπικότητες, ιδίως όταν φεύγουν από την ζωή, τότε αποκτούν μια άλλη διάσταση τόσο γι` αυτά που έπραξαν όσο και για το πόσα ακόμη μπορούσαν να πράξουν!
