Κυβερνησιμότητα ή Διακυβέρνηση: Δύο όψεις του ίδιου νομίσματος;

 Της Κατερίνας Μπατζελή

Επικεφαλής της Παράταξης «πατρίδα μας η Στερεά»

Όταν γίνονται Μεταρρυθμίσεις στην Δομή του Κράτους και της Αυτοδιοίκησης  που επηρεάζουν τις οικονομικές, αναπτυξιακές και κοινωνικές πολιτικές, εθνικές και ευρωπαϊκές, είναι σκόπιμο να διασφαλίζονται οι αρχές  που πρέπει να διέπουν τους θεσμούς, ως αυτονόητες αρχές. Τέτοιες είναι, η  διαφάνεια, η αποτελεσματικότητα, η αποκέντρωση αρμοδιοτήτων, οι ενιαίες διαδικασίες, η  δημοκρατική αντιπροσώπευση, μετάβαση από την μεθοδολογία της «διοίκησης και εκτελεστικότητας» στην καινοτομική «διακυβέρνηση» της αυτοδιοίκησης βάσει των Αρχών του Ευρωπαϊκού Χάρτη Τοπικής Αυτονομίας και των αντίστοιχων ευρωπαϊκών πολιτικών για ενίσχυση των Περιφερειών και των Πόλεων. 

Σε μία τέτοια περίπτωση βρισκόμαστε με την συζήτηση των Νομοσχεδίων περί «επιτελικού κράτους και τροποποίησης του Νόμου Κλεισθένη για την αυτοδιοίκηση», προτάσεις οι οποίες έχουν βελτιωθεί σημαντικά από την αρχική τους παρουσίαση.

Δύο Νομοσχέδια που καταδεικνύουν την Μεταρρύθμιση που επιθυμεί να εφαρμόσει η Κυβέρνηση στο κράτος και στην ευρύτερη δομή του.  Σε κάθε προσέγγιση μας φυσικά δεν μπορεί να μην ληφθεί υπόψη ότι οι αλλαγές γίνονται μετά τη διακυβέρνηση της χώρας από τον ΣΥΡΙΖΑ, η άποψη του οποίου για το κράτος και την αυτοδιοίκηση ήταν ιδεοληπτική, λαϊκίστικη και ενίοτε ανασταλτική σε κάθε ουσιαστική εξέλιξη  που θα ενίσχυε την ανάπτυξη και την αποδοτικότερη λειτουργία του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα,  ο Νόμος Κλεισθένη περί Αυτοδιοίκησης, όπου και οι ίδιοι δεν κατάλαβαν τι έκαναν ,τι κέρδισαν ενώ απέτρεψαν ορισμένες αλλαγές που ήταν πλέον ώριμες να γίνουν στον Νόμο Καλλικράτη για να είναι πιο λειτουργικός και αντιπροσωπευτικός στην λήψη των αποφάσεων, παρά το γεγονός ότι διασφαλιζόταν η «κυβερνησιμότητα», η οποία δοκιμάζεται με την απλή αναλογική όπως αυτή πέρασε στον Κλεισθένη.

Στα πλαίσια συνεπώς του επανακαθορισμού της  αυτοδιοικητικής διακυβέρνησης είναι σκόπιμο να ξεκαθαρίσουν οι ρόλοι, οι αρμοδιότητες μεταξύ των αντιπροσωπευτικών οργάνων που εκλέχτηκαν άμεσα δηλαδή των Δημοτικών και Περιφερειακών Συμβουλίων και των Επιτροπών που εκλέγονται από αυτά τα Συμβούλια. Επανακαθορισμός φυσικά βάσει των αρχών λειτουργίας των αυτοδιοικητικών οργάνων που θα διασφαλίζουν την μετάβασή τους στην Νέα Διακυβέρνηση. Με την πολιτική αυτή επιλογή:

ü  Το Συμβούλιο-ως βουλευόμενο σώμα-έχει αρμοδιότητα για τις αποφάσεις του στρατηγικού αναπτυξιακού σχεδιασμού, των προγραμματικών πολιτικών, του έλεγχου σε όλα τα όργανα, της παρακολούθησης υλοποίησης των γενικών πολιτικών και κανονιστικών αποφάσεων.

ü  Ο Δήμαρχος ή ο Περιφερειάρχης όπως και η Εκτελεστική Επιτροπή έχουν την ευθύνη της υλοποίησης των προγραμματικών συμφωνιών και ελέγχονται από το Συμβούλιό τους.

ü  Η Οικονομική Επιτροπή ασκεί τον άμεσο οικονομικό και εποπτικό έλεγχο ενώ μετέχει στην οικονομική διοίκηση του Δήμου ή Περιφέρειας.

ü  Οι Παρατάξεις έχουν σημαντική ευθύνη για την κατάρτιση και προώθηση των αναπτυξιακών πολιτικών, των προγραμματικών συμφωνιών και του ελέγχου της διαφανούς λειτουργίας του συστήματος  διακυβέρνησης.

Κάτω από το πρίσμα των αρχών αυτών επιδιώκεται να γίνει μία «ανάγνωση» των παρεμβάσεων που επιδιώκει να κάνει το Ν/Σ για την αλλαγή του Κλεισθένη. Ειδικότερα:

Ø  Δεν αγγίζει τον πυρήνα των αρμοδιοτήτων των Συμβουλίων-ως βουλευομένων σωμάτων-της κατανομής των ρόλων και των αρμοδιοτήτων τους και δεν δημιουργηθεί  την νέα πυραμίδα της Διακυβέρνησης στην Αυτοδιοίκηση .

Ø  Καταργείται  η δυνατότητα συνένωσης  παρατάξεων στις οποίες δεν περιλαμβάνεται εκείνη του Δημάρχου/ Περιφερειάρχη. Επιδιώκει μια «αναγκαστικού τύπου  σύμπραξη» παρατάξεων, η οποία έχει αλληλοσυγκρουόμενες και μη χρειαζούμενες υποχρεώσεις,  ενώ η σκοπιμότητα της ως τέτοια δεν εξυπηρετεί την λογική της «κυβερνησιμότητας». Κι αυτό διότι:

α)θα θεωρείται «ενιαία» παράταξη, οι συνεργαζόμενες παρατάξεις χάνουν την αυτονομία  τους, η απόφαση για σύμπραξη δεν ανακαλείται, παρεμβάσεις που αντιβαίνουν στην δημοκρατική εντολή των πολιτών.

β)Δεν διασφαλίζεται  η συνοχή των συνεργαζόμενων παρατάξεων επηρεάζοντας αρνητικά και την δημοκρατική εντολή των πολιτών με το να ψηφίζεται το πρακτικό της σύμπραξης από τα μέλη των συνεργαζόμενων παρατάξεων με την απόλυτη πλειοψηφία των μελών τους και  να διατηρείται η δυνατότητα μεταγραφής συμβούλου μίας παράταξης  σε άλλη .

γ)Η σύμπραξη παρατάξεων της πλειοψηφίας  δεν γίνεται βάσει  προγραμματικών συμφωνιών και αναπτυξιακού προγράμματος που θα εγκρινόταν από το Συμβούλιο ώστε να υπάρχει πολιτική βάση και διαφάνεια για τον λόγο της διαπαραταξιακής  σύμπραξης. Την αρμοδιότητα των αποφάσεων του Αναπτυξιακού Σχεδιασμού κ.ά τις διατηρούν το Συμβούλιο και η Εκτελεστική Επιτροπή με αυξημένες αρμοδιότητες οπότε δεν υπάρχει λόγος προγραμματικών συμφωνιών της συμπαράταξης .

Η διάταξη αυτή πρέπει να αλλάξει ή να καταργηθεί. Σε κάθε περίπτωση να μην είναι υποχρεωτική στην διαδικασία συνεργασιών, να διατηρείται η αυτονομία των συνεργαζόμενων παρατάξεων διότι αυτό απαιτείται από την δημοκρατική εντολή και την  διαδικασία περί συνεργασιών στην αυτοδιοίκηση ενώ να συνεχίσει να ισχύει και η δυνατότητα ενώσεων παρατάξεων που δεν περιλαμβάνεται εκείνη του Δημάρχου / Περιφερειάρχη. Θα έπρεπε να δίνονται  κίνητρα  συνεργασιών των παρατάξεων, στη βάση κοινών προγραμμάτων, που θα πάρουν έγκριση και ψήφο εμπιστοσύνης από το Δημοτικό / Περιφερειακό Συμβούλιο. Αυτή είναι και η διαχρονική λογική της Αυτοδιοίκησης και της νέας μορφής Διακυβέρνησης της.

Ø  Επιδιώκεται να ενισχυθεί η πλειοψηφία του Δήμαρχου και του Περιφερειάρχη στις προβλεπόμενες Επιτροπές εκ του Νόμου ώστε να αντιμετωπιστεί με μηχανιστικό τρόπο η «κυβερνησιμότητα» ακόμη και στις περιπτώσεις όπου  οι παρατάξεις κυρίως των Δημάρχων είχαν ποσοστό κάτω του 13% στον πρώτο γύρο. Δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν όλες οι παθογένειες της απλής αναλογικής που κυρίως επικεντρώνεται στους Δήμους - κι όχι πάνω από 20 - σε βάρος της αντιπροσωπευτικότητας στα Όργανα και στις Επιτροπές. Δεν είναι απαραίτητη η αύξηση των οριζόμενων μελών από τον Δήμαρχο/Περιφερειάρχη στην Οικονομική Επιτροπή και Επιτροπή Ποιότητας του Πολίτη εφόσον δεν έχει γίνει προγραμματική συμφωνία με άλλη παράταξη.

Ø  Διασφαλίζει με τον απόλυτο τρόπο των 3/5 την πλειοψηφία του Δημάρχου /Περιφερειάρχη στα Νομικά Πρόσωπα αντιστρατεύοντας έτσι την δημοκρατική εκλογή της Διοίκησής τους από το Συμβούλιο. Θα μπορούσε η εκλογή να γίνει  αντιπροσωπευτικά ή με τον ίδιο τρόπο με εκείνη της Οικονομικής εφόσον μάλιστα και με τον Κλεισθένη  διασφαλιζόταν, στις περισσότερες περιπτώσεις, η πλειοψηφία.

Ø  Δεν γίνεται αποκέντρωση πολιτικών αλλά και υπηρεσιών του κράτους προς Περιφέρειες και Δήμους ούτε περιορίζονται σταδιακά οι αρμοδιότητες των Αποκεντρωμένων Περιφερειών που δημιουργούν συνωστισμό καθυστερήσεων, γραφειοκρατικών και αναποτελεσματικών διαδικασιών. Η Ένωση Περιφερειών Ελλάδας(ΕΝ.ΠΕ.)έχει καταθέσει σχέδιο Νομοθετικής Πρότασης από τον Απρίλιο του 2018 σχετικά «με την μετάβαση από την Περιφερειακή και Αποκεντρωμένη Διοίκηση στην Περιφερειακή  Διακυβέρνηση» στην οποία αναφέρεται και η μεταφορά πολιτικών και χρηματοδοτήσεων στις  Περιφέρειες.

Ø  Είναι σκόπιμο οι πολιτικές της Ψηφιακής Διακυβέρνησης , έλεγχου και εποπτείας του υπό συζήτηση Ν/Σ ,να εξειδικευτούν και να περάσουν οριζοντίως και στην λειτουργία των Δήμων και Περιφερειών ώστε να προχωρήσει συντονισμένα  η Ανοικτή Διακυβέρνηση και στους Αυτοδιοικητικούς  Θεσμούς.

Έχοντας την άποψη ότι ένα επιτελικό κράτος δομείται «από κάτω προς τα πάνω», απαιτούνται μεταρρυθμιστικές πολιτικές για την Αρχιτεκτονική του Συστήματος Διακυβέρνησης της Αυτοδιοίκησης καθώς η «κυβερνησιμότητα» δεν είναι ούτε η αντίπαλη όψη  της απλής αναλογικής  ούτε ταυτόσημη έννοια του «συγκεντρωτισμού».