Αναγκαία η αναδιανομή των δικαιωμάτων της KAΠ

Του Βαγγέλη Αποστόλου*

Στο πλαίσιο της δημόσιας διαβούλευσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο ξεκίνησε και στη χώρα μας η συζήτηση για τον εκσυγχρονισμό και την απλούστευση της ΚΑΠ (Κοινή Αγροτική Πολιτική). Η συζήτηση θα κινηθεί σε δύο άξονες, ο πρώτος για τις επιμέρους αλλαγές που προτείνουν τα κράτη-μέλη στον τρόπο εφαρμογής της τρέχουσας ΚΑΠ και ο δεύτερος για την εξαιρετικά σημαντική αναθεώρηση των κατευθύνσεων της επόμενης.

Η διαβούλευση για την προγραμματική περίοδο 2021-27 θα οριοθετηθεί από τη συνολική στρατηγική και το δημοσιονομικό πλαίσιο που θα χαραχτεί στην Ε.Ε. (Ευρωπαϊκή Επιτροπή) και από τις δεσμεύσεις που θα αναληφθούν από την ίδια στις διαπραγματεύσεις στο πλαίσιο του ΠΟΕ (Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου). Η θέση μας θα εντάσσεται και θα υπηρετεί το στρατηγικό μας σχέδιο για την πρωτογενή παραγωγή και τον αγροδιατροφικό τομέα.

Για τον πρώτο άξονα, καταθέτω μια θέση αρχής: Οι κοινοτικές ενισχύσεις πρέπει να δίνονται με βάση το παραγόμενο προϊόν κι όχι το στρέμμα και οι αγρότες να έχουν τα ίδια δικαιώματα στην περιοχή και στο προϊόν.

Δυστυχώς η θέση αυτή, που είναι και θέση της Ευρωπαϊκής Αριστεράς, δεν έχει γίνει μέχρι τώρα αποδεκτή. Γι' αυτό ήμασταν υποχρεωμένοι να διαχειριστούμε ένα μοντέλο ενισχύσεων που δεν συμφωνούσαμε στο περιεχόμενό του και στον τρόπο εφαρμογής του. Πόσο μάλλον όταν η διαχείριση αυτή γινόταν και υπό καθεστώς αρνητικών εθνικών δεσμεύσεων.

Η κατανομή των δικαιωμάτων επέφερε σχεδόν παρανοϊκά αποτελέσματα, όπως στους βοσκοτόπους στην ίδια περιφέρεια, στο ίδιο προϊόν, να είναι η ελάχιστη μοναδιαία αξία 3 €/στρ., η μέγιστη 1.300 €/στρ. και η θεωρητική 25 ευρώ /στρ. ή στις δενδρώδεις και στους αμπελώνες, όπου η ελάχιστη μοναδιαία αξία να είναι 4,42 €/στρ., η μέγιστη 1.459,15 €/στρ. και η θεωρητική 50 ευρώ/στρέμμα.

Οι επιλογές αυτές είχαν αποτέλεσμα τη διατήρηση των ανισοτήτων και σύμφωνα με πορίσματα της Ε.Ε., μόνο 90 εκατ. ευρώ από το 1,9 δισ. αλλάζουν χέρια για διαφόρους λόγους. Τα ίδια παρατηρούνται σε συνάρτηση με τα παραπάνω στην εξισωτική αποζημίωση και σε επιμέρους προγράμματα, όπως η βιολογική, αλλά και σε προϋποθέσεις ένταξης σε επενδυτικά προγράμματα του πυλώνα II.

Δυστυχώς στα δύο πρώτα χρόνια της διακυβέρνησής μας δεν υπήρχε η υποκειμενική δυνατότητα, πολιτικά τουλάχιστον, να ανοιχτεί και αυτό το μέτωπο, γιατί ταυτόχρονα με τις τρέχουσες λειτουργικές ανάγκες, επελέγησαν άλλες προτεραιότητες, όπως οι πληρωμές ενισχύσεων και επενδύσεων, η επίλυση επιμέρους προβλημάτων (βοσκότοποι-συνεταιρισμοί, ελληνοποιήσεις, διορθώσεις, αποτροπή προστίμων κ.λπ.), η αναδιοργάνωση και έγκριση του ΠΑΑ 2014-20 και κυρίως η πολιτική διαχείριση των αγροτικών κινητοποιήσεων.

Αυτοί ήταν και οι βασικοί λόγοι που πέρα από τη συλλογή των δεδομένων και την ανάγκη τεκμηρίωσης, δεν ανοίξαμε από την αρχή το θέμα.

Αυτή η κατάσταση δεν μπορούσε να συνεχιστεί. Ετσι πριν από την ενδιάμεση αναθεώρηση της ΚΑΠ δώσαμε το πολιτικό μας στίγμα, κάνοντας μια πρώτη προσπάθεια αποτύπωσης της κατάστασης και καταγραφής προτάσεων, είτε για μερική αποκατάσταση αδικιών είτε για μια πιο συνολική τροποποίηση του συστήματος κατανομής των ενισχύσεων.

Γι' αυτό κατατέθηκε ερώτημα από το υπουργείο στην Ε.Ε. για τις δυνατότητες παρέμβασης (6/2016). Η απάντησή της δεν ήταν αποτρεπτική για παρεμβάσεις, προϋπέθετε όμως τεκμηρίωση και γενικευμένο διάλογο θεσμικού χαρακτήρα με τον χώρο.

Ως ελάχιστο βήμα στην κατεύθυνση αυτή επελέγησαν η διεύρυνση του ποσοστού και των προϊόντων στις συνδεδεμένες ενισχύσεις, άλλες ενισχύσεις και πρόσφατα η αύξηση του ποσοστού του εθνικού αποθέματος για τους νέους αγρότες.

Είμαστε μάλλον η μόνη χώρα που με επιλογή των προηγούμενων κυβερνήσεων αποφάσισε η ολοκληρωμένη σύγκλιση να γίνει το 2028, ενώ τα περισσότερα κράτη-μέλη επέλεξαν το 2020. Λιγότερα επέλεξαν να προβούν σε πλήρη αναθεώρηση και ανακατανομή των δικαιωμάτων από μηδενική βάση από το 2015.

Σήμερα μπορούμε να πούμε με σχετική βεβαιότητα, παρά τις ενδεχόμενες αντιδράσεις, πως υπάρχουν οι προϋποθέσεις παρέμβασης στην πορεία της σύγκλισης, στην κατεύθυνση της δικαιοσύνης. Γι' αυτό το θέμα τίθεται και στις αναπτυξιακές προτεραιότητες του πρωθυπουργού.

Η σαφώς πολιτικά δικαιολογημένη διαφοροποίηση του καθεστώτος των ιστορικών δικαιωμάτων, του βάθους της διαφοροποίησης και της δυνατότητας άμεσης σύγκλισης των ενισχύσεων απαιτεί προσεκτικές κινήσεις, ουσιαστικό διάλογο, κοινωνική στήριξη από όσους θα δικαιωθούν και κατά το δυνατόν ευρύτερες πολιτικές συναινέσεις.

Ξεκαθαρίζω ότι κανείς δεν θέλει να αδικηθούν οι κάτοχοι ιστορικών δικαιωμάτων οι οποίοι παραμένουν ενεργά στην παραγωγή. Ακόμη και οι μεγαλύτερης ηλικίας παραγωγοί που στηρίζουν την ύπαιθρο και τις ορεινές περιοχές.

Πιστεύω πλέον πως ήρθε η στιγμή να παρέμβουμε αποφασιστικά στη διαδικασία αυτή. Τη θεματολογία, το βάθος, τις τεχνικές καθώς και άλλα θέματα που θα προκύψουν, οφείλουμε να τα αντιμετωπίσουμε συνολικά ή μερικά, με την αναγκαία κοινωνική και οικονομική εμβάθυνση. Σε ό,τι αφορά τη μετά το 2021 ΚΑΠ όλες οι εξελίξεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι ανοιχτές και η προετοιμασία μας για τη συζήτηση αυτή είναι η επόμενη προτεραιότητά μας.

*Ο Βαγγέλης Αποστόλου είναι Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.