ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ – ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ ΣΤΟΝ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΚΟΣΜΟ

Του Δημήτρη Κ. Μπάκα

Η καταπληκτική και χωρίς προηγούμενο ανάπτυξη των τεχνολογικών και επιστημονικών τομέων που έχει προσδώσει στον άνθρωπο τεράστιες δυνατότητες αντιμετώπισης τωνκάθε είδος δυσχερειών και προβλημάτων ομολογουμένως δεν εξασφάλισε την ολβιότητα τουανθρώπου, παρά το ότι ως σύνολο ο Κόσμος μας είναι, ίσως, ο καλύτερος που υπήρξε ποτέμέχρι τώρα. Αναγνωρίζεται πλέον ως βασική αρχή ο ανθρωποκεντρισμός, τουλάχιστο για τοδυτικό καλούμενο Κόσμο, με πολίτευμα, έστω και κατ΄ όνομα σχεδόν σε όλο τον Πλανήτημας την «δημοκρατία» σε ποικίλες παραλλαγές και ελάχιστες κοινές ομοιότητες.Ο ανθρωπότητα κατέστη κύριος του εαυτού της και προσπαθεί να κατακυριεύσει τονΚόσμο, αφού πλέον αριθμεί πολλά δισεκατομμύρια. Από εκεί που ο άνθρωπος θεωρούσε τονεαυτό του πλασμένο «κατ΄ εικόνα και ομοίωση του Δημιουργού του» πλέον ξεπέρασε κάθεόριο αλλοιώνοντας τον εαυτό του και τον έκανε αγνώριστο! Κατέστη πλέον ένα «χαμένοπαράδειγμα» χάνοντας το «νόημα της ζωής του». Αφενός τεμαχίζοντας το «ιερό» θεωρούμενο σώμα του αλλά και παραμορφώνοντας το είναι του. Από κυρίαρχος του εαυτού του ήδηκατέστη υποχείριος των δικών του επιτευγμάτων. Από πρόσωπο μετατράπηκε σε εργαλείοτων τεχνολογικών απαιτήσεων. Από ολοκληρωμένος άνθρωπος τείνει να καταστεί ένας απόλυτα εξειδικευμένος γνώστης ενός ελάχιστου τομέα γνώσης. Ένα είδος «τυφλοπόντικα» μεικανότητες εξαιρετικές αλλά απόλυτα περιορισμένες και με πολλαπλές τυφλότητες. Η γενική,ολιστική γνώση πλέον είναι όνειρο απατηλό και ταυτόχρονα χάθηκε και η ανθρωπινότητα,ως ειδοποιός διαφορά. Ο άνθρωπος κατέστη ένα εργαλείο για πολλούς άλλους σκοπούς εκτόςτού να βελτιωθεί ως άνθρωπος. Έγινε οπαδός,  πελάτης, ένας αριθμός και όχι πρόσωπο. Καιαυτό λόγω ακριβώς ενός αντικειμενικά βεβαιωμένου κακού της υπερβολικής μονομερούς εκπαίδευσής του και της ουσιαστικής κατάργησης της αρμονικής ολιστικής παιδείας του. Η «ανισόρροπη ανάπτυξη» με υπερεκτίμηση και εξάπλωση της επιστημονικής και τεχνολογικής «εργαλειακής» εκπαίδευσης σε  βάρος της κλασσικής παιδείας. Είναι απαραίτητη μια ισόρροπη ανάπτυξη όλων των πολιτιστικών αξιών, που συνιστά τη φυσική λύση του προβλήματος.

Εισαγωγή

Υπάρχει άραγε κάποιος σκοπός ανώτατος πέραν από την ίδια τη ζωή; Και εάν δεχτούμεότι δεν υπάρχει κάποιο άλλο νόημα πρέπει να παραδεχτούμε ότι υπάρχει ένας μοναδικός σκοπός: η δημιουργία πολιτισμού. Η καλλιέργεια και δημιουργία, δηλαδή, των συνθηκών εκείνων που θα εξασφαλίσουν τις καλύτερες βιωματικές προϋποθέσεις στα πρόσωπα. Κοντολογίςη πραγμάτωση των αξιών (ιδεών) της αλήθειας, της ωραιότητας και της ηθικής τάξης σταανθρώπινα έργα και τις πράξεις. Αυτό είναι ο αυτονόητος ύπατος σκοπός για όλη την ανθρωπότητα.Εάν ο άνθρωπος σήμερα, στη γενική περίπτωση, θεωρείται ως η ύπατη αξία της Κόσμου,το ύπατο αγαθό, ως δώρο, αποτελεί η εγκόσμια ζωή του, που δεν είναι απλά μια διάβαση προς άλλους αξιότερους κόσμους, αλλά είναι αυτοσκοπός ήτοι απόλυτη αξία. Το άξιο δεν είναι το υπερβατικό μόνον, αλλά εξ ίσου και το εγκόσμιο, ήτοι η αξία των πράξεων και των έργων τουκάθε ανθρώπου, ως πρόσωπο ελεύθερο και δημιουργικό. Η δημιουργική δύναμη του ανθρώπου είναι πηγή του ορθού λόγου, πλαστουργός του ωραίου και οργανωτής της ορθής κοινωνικής(ηθικής) συμπεριφοράς. Αυτό είναι το κύριο χαρακτηριστικό του «δυτικού» πολιτισμού.Ο άνθρωπος ως πρόσωπο αυτόνομο πηγή πράξεων και έργων με κορυφαίο υποκειμενικό αγαθό την ελευθερία του, που συνιστά το αντικείμενο της παιδείας προς την ελευθερία, της ολιστικής, δηλαδή, παιδείας.

Αλήθεια- κάλλος -αγαθό

Ο Λόγος οδηγεί στη γνώση, τη μάθηση και την αλήθεια με στηρίγματα τις αισθήσειςμας. Ο σύγχρονος κόσμος ανήκει στις ανθρωποκεντρικές περιόδους της ιστορίας σε διάκρισημε άλλες που χαρακτηρίζονται θεοκρατικές ή υλοκεντρικές. Κυριαρχούν η ελευθερία και δημιουργικότητα της προσωπικότητας, που δίνει νόημα στη ζωή. Πρώτη δύναμη είναι ο Λόγος,που πηγάζει από την ανθρώπινη συνείδηση και συμφιλιώνεται με την αίσθηση, την οποία δενκαταπνίγει αλλά την καθοδηγεί και ανατροφοδοτείται. Ο Λόγος δεν αποστρέφεται την ύλη,στην οποία δίνει ωραίες μορφές που αποπνέουν κάλλος. Τέλος σύμφωνα με το Λόγο οργανώνονται οι σχέσεις του ανθρώπου με τη φύση και τους συνανθρώπους του, ώστε να ζει μέσασε μια πολιτική και ηθική τάξη των κοινωνιών, με αμοιβαίο σεβασμό της ελευθερίας με κριτήριο πάντα  τον ορθό Λόγο.

Δεν εξαντλείται Πολιτισμός στη θεραπεία της αξίας της αλήθειας. Η αξία του ωραίουείναι εξίσου απαραίτητη για την πλήρωση του ανθρώπου. Πλάι  στις επιστήμες στέκονται ισοδύναμες και οι τέχνες, που ζητούν το μερίδιό τους από την ψυχή του. Ο Ελληνισμός ανέδειξε το κάλλος στα εγκόσμια αναζητώντας παντού το χρυσό μέτρο. Την πειθαρχία των μερώνκάτω από το νόημα του συνόλου. Την αρμονία της μορφής και της ουσίας στο ύπατο σημείοτελειότητας. Ξεχωρίζει απέναντι στο βυζαντινό ασκητισμό, όπως και στην υπερβολή του άλογου στοιχείου του ρομαντισμού και την απειθαρχία και ανομία της μεταγενέστερης σύγχρονης Τέχνης.

Στο χώρο της κοινωνικής συμβίωσης η κλασσική παιδεία έδιδε προβάδισμα στους κανόνες που πηγάζουν από τη φύση και το κατά τον λόγο δίκαιο και όχι σε δόγματα θρησκευτικάκαι μύθους. Πάντα κυριαρχούσε το μέτρο της χρυσής αναλογίας, που είχε ισχύ και στις σχέσεις ατόμου και συνόλου.

Ο Χριστιανισμός, που συνιστά το σημαντικότερο στοιχείο, το οποίο προστέθηκε στονανθρωποκεντρικό κόσμο του Ελληνισμού θεοποίησε τον Λόγο. Εξύψωσε την ηθική συμβίωση των ανθρώπων και πρόσθεσε μια ορισμένη όψη της αισθητικής δημιουργικότητας, αλλάδεν μετέβαλε τις βασικές θέσεις του Ελληνισμού. Στο χώρο της Τέχνης εισήγαγε την αδέσμευτη από τον λόγο συγκίνηση και έλλαμψη -πληρότητα, την άπειρη νοσταλγία προς κάτικαλύτερο από το εγκόσμιο. Μια πολιτεία αγγέλων, έναν Παράδεισο. Ένα εξωλογικό στοιχείοαπόλυτης αρμονίας, ρομαντικό, θεϊκό τέλειο.. Στις σχέσεις των ανθρώπων εξιδανικεύονταςτον αρχαίο έρωτα και πλαταίνοντας τον ηθικό νόμο, χάρισε εκείνα τα πνευματικά πλάτη πουστην εγκόσμια ζωή αντέχουν μόνο συνδυασμένα με τον έλλογο ηθικό νόμο. Την ανυστερόβουλη αγάπη έθεσε ως ύπατο σημείο ηθικού δεσμού επάνω από τον οίκτο, ανθρωπιά. Αλλάγια την οργάνωση της εγκόσμιας ζωής, ως βάση μένει ο ηθικός νόμος.

Συμπεράσματα- επίλογος

Κάθε άνθρωπος, κάθε έθνος υπάρχουν για να εκπληρώσουν τον ύπατο και μοναδικόσκοπό της Ανθρωπότητας, που είναι η ανάπτυξη των αξιών που βρίσκουν την ενιαία τους έκφραση στο Αγαθό.Η φιλοσοφία βρίσκεται, όπου υπάρχει αναζήτηση της αλήθειας, είναι σε απόσταση απότην εφαρμοσμένη επιστήμη, αλλά επικαλύπτει όλες τις θεωρητικές επιστήμες. Με τη θεραπεία της αξίας της αλήθειας δεν εξαντλείται ο ανθρωπισμός. Η αξία του ωραίου είναι εξίσουαπαραίτητη.

Η θρησκεία «τελειώνει» το πνεύμα του ανθρώπου και ολοκληρώνει την πνευματικήφυσιογνωμία του. Η φιλοσοφία, οι επιστήμες, η Τέχνη και η Θρησκεία έχουν ορισμένα απαραίτητα θεμέλια στον εσωτερικό άνθρωπο, που αποτελούν την πηγή κάθε είδους αξίας τουανθρώπου. Αυτά είναι οι ριζικές «στάσεις» του ανθρώπου, ως πρόσωπο, από τις οποίες αναδύεται στην θεωρία και πράξη ο πολιτισμός του και συγκροτούν τον πολιτισμένο άνθρωπο.

Από αυτές, ήτοι την διαρκή αναζήτηση της αλήθειας, την καλλιέργεια του κάλλους καιτη βούληση για πραγμάτωση του αγαθού, πρέπει να αρχίσει η καλλιέργεια της όλης προσωπικότητας, η διάπλαση. Αυτές συνθέτουν το αντικείμενο της ολιστική παιδείας του και αυτέςπρέπει να εμφυσήσουν την ποιότητά τους, το νόημά τους και σε όλες τις επιστημονικές, καλλιτεχνικές ή θρησκευτικές επιδόσεις στη θεωρία, όπως και στις ηθικές και πολιτικές επιδόσειςστην πράξη. Αυτές στην ενότητά τους αποτελούν την ανθρωπινότητα του ανθρώπου.

Αυτές τις αέναες και στον ύπατο βαθμό τελειότητας αξίες απέδωσε ο άνθρωπος στοΥπέρτατο ΟΝ, τον Θεόν του, τον οποίο χαρακτήρισε ως Πάνσοφο (Γνώστη πάσης αλήθειας),Πάγκαλο (έκφραση του τέλειου κάλλους) και Πανάγαθο (Δημιουργό του Ύπατου Αγαθού).

Οι πολιτισμοί, οι θρησκείες, οι επιστήμες κ λ π, ως αναδύσεις του ανθρωπίνου πνεύματος είναι οιονεί «ζωντανοί» οργανισμοί και φέρνουν συστατικά των καιρών που έλαβαν τηναρχική μορφή τους. Αναφύονται από συνθέσεις πνευματικών ανθρώπινων ενεργημάτων, αναπτύσσονται και καρποφορούν, αλλά εξασθενίζουν και ενίοτε αφανίζονται.

Ο Ελληνισμός, ως πολιτισμός και ο Χριστιανισμός, ως θρησκεία, ανήκουν σε εκείνες τις ελάχιστες αναδύσεις, που άντεξαν στις μεταβολές, ενίοτε ολέθριες, της ανθρωπότητας και άφησαν ανεξίτηλη την επιρροή τους στο ανθρώπινο γίγνεσθαι, γιατί προσέδωσαν στην ανθρώπινη ζωή μοναδικές ποιότητες.

Εκτιμάται ότι το ίδιο θα συμβεί καιστο μέλλον. Η σύνθεσή τους διήλθε από στάδια κρίσιμα γεμάτα αντιπαλότητες, ανταγωνισμούς, αλλά και αλληλο-συμπληρώσεις, από τις οποίες αναδύθηκαν περαιτέρω νέες δυνάμεις για αναγέννηση και ανάπτυξη. Η όλη αλληλεπίδραση με πολλαπλές αναδράσειςέλαβε χώρα μέσα στον Ρωμαϊκό χώρο-χρόνο, όπου αναδύθηκε η νομική πολιτική τεκμηρίωση των ανθρώπινων σχέσεων.

Τα τρία αυτά ανεκτίμητα δημιουργήματα του ανθρώπινου πνεύματος (Ελληνικός Ανθρωπισμός, Χριστιανισμός και Ρωμαϊκό Δίκαιο) συνδέθηκαν άρρηκτα   μεταξύ τους. Συνδέθηκαν σε υψηλό βαθμόαρμονικότητας,  ώστε τελικά συνιστούν τα θεμέλια του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού, απότον οποίο αναδύθηκε ο πολιτισμός του Σύγχρονου Κόσμου.

Δημήτρης Κ. Μπάκας

                                                                                        Απρίλιος  2019