Τι είναι η ζώνη Σένγκεν;
Ο χώρος Σένγκεν αποτελεί έναν από τους κύριους πυλώνες του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Η κατάργηση των συνοριακών ελέγχων άρχισε το 1995, δίνοντας στους πολίτες της ΕΕ το δικαίωμα ελεύθερης κυκλοφορίας και άρα τη δυνατότητα διαμονής, σπουδών, εργασίας και συνταξιοδότησης οπουδήποτε στην ΕΕ. Οι τουρίστες και οι επιχειρήσεις μπορούν επίσης να επωφεληθούν από τα δικαιώματα αυτά.
Πώς επηρεάζει ο Covid-19 την ελεύθερη κυκλοφορία στην ΕΕ.
Τα κράτη της ζώνης Σένγκεν
Όλες οι χώρες της ΕΕ αποτελούν μέρος του Σένγκεν εκτός από την Ιρλανδία, η οποία έχει εξαιρέσεις, καθώς και την Κύπρο που πρόκειται να ενταχθεί στο Σένγκεν κάποια στιγμή στο μέλλον.
Επιπλέον, τέσσερις χώρες εκτός ΕΕ αποτελούν επίσης μέρος του χώρου Σένγκεν: η Ισλανδία, η Νορβηγία, η Ελβετία και το Λιχτενστάιν.
Σκοπός και οφέλη
Έως 3,5 εκατομμύρια άτομα διασχίζουν καθημερινά τα εσωτερικά σύνορα της ΕΕ. Η ελεύθερη κυκλοφορία μπορεί στην πράξη να συνεπάγεται διαφορετικά δικαιώματα για διαφορετικές ομάδες ανθρώπων, από τουρίστες έως οικογένειες.
Όλοι οι πολίτες της ΕΕ μπορούν να παραμείνουν, ως τουρίστες, σε άλλη χώρα της ΕΕ για διάστημα έως και τρεις μήνες με έγκυρο διαβατήριο ή ταυτότητα. Επίσης, μπορούν να διαμένουν σε άλλη χώρα της ΕΕ για επαγγελματικούς λόγους, διατηρώντας το δικαίωμα ίσης μεταχείρισης με τους πολίτες της χώρας που επέλεξαν. Οι επιχειρηματίες έχουν το δικαίωμα της ελεύθερης εγκατάστασης και οι φοιτητές έχουν το δικαίωμα να σπουδάσουν οπουδήποτε στην ΕΕ.
Το κλείσιμο των εσωτερικών συνόρων της ΕΕ θα μπορούσε να επιφέρει εκτιμώμενο κόστος μεταξύ 100 δισ. ευρώ και 230 δισ. ευρώ μέσα σε διάστημα 10 ετών, εμποδίζοντας τη διασυνοριακή μετακίνηση για 1,7 εκατ. άτομα.
Ζητήματα ασφάλειας
Οι κανόνες του Σένγκεν καταργούν τους ελέγχους στα εσωτερικά σύνορα, εναρμονίζοντας και ενισχύοντας την προστασία των εξωτερικών συνόρων της περιοχής. Αφού εισέλθουν στο χώρο Σένγκεν, οι άνθρωποι μπορούν να ταξιδεύουν από τη μία χώρα στην άλλη χωρίς να υποβάλλονται σε συνοριακούς ελέγχους. Ωστόσο, οι εθνικές αρχές ενδέχεται να τους ελέγχουν (κοντά) στα εσωτερικά σύνορα εάν οι πληροφορίες και η πείρα της αστυνομίας δικαιολογούν προσωρινή επιτήρηση.
Η συμφωνία Σένγκεν περιλαμβάνει επίσης μια κοινή πολιτική θεωρήσεων για σύντομες διαμονές υπηκόων τρίτων χωρών και βοηθά τις συμμετέχουσες χώρες να ενώσουν τις δυνάμεις τους για την καταπολέμηση του εγκλήματος με τη βοήθεια της αστυνομικής και δικαστικής συνεργασίας.
Από την έναρξή του το 1995, το Σύστημα Πληροφοριών Σένγκεν έχει γίνει το πιο ευρέως χρησιμοποιούμενο και μεγαλύτερο σύστημα ανταλλαγής πληροφοριών για την ασφάλεια και τη διαχείριση των συνόρων στην Ευρώπη. Παρέχει πληροφορίες για καταζητούμενους ή αγνοούμενους, παράτυπους υπηκόους τρίτων χωρών καθώς και για απολεσθέντα ή κλεμμένα αντικείμενα.
Με την πάροδο του χρόνου, το σύστημα έχει επικαιροποιηθεί με πρόσθετες λειτουργίες. Τον Μάρτιο του 2023, ενισχύθηκε με βελτιωμένα συστήματα ανταλλαγής πληροφοριών, νέους τύπους βιομετρικών δεδομένων και πρόσβαση για οργανισμούς της ΕΕ όπως η Europol, μεταξύ άλλων χαρακτηριστικών, ώστε να παρέχεται περισσότερη ασφάλεια στους Ευρωπαίους.
Μάθετε πώς η Europol καταπολεμά το οργανωμένο έγκλημα και την τρομοκρατία.
Εξωτερικά και εσωτερικά σύνορα
Περιορισμοί στην ελεύθερη κυκλοφορία εντός του χώρου Σένγκεν
Οι κανόνες Σένγκεν επιτρέπουν την προσωρινή επαναφορά των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα για την αντιμετώπιση κρίσεων. Ορισμένες χώρες της ΕΕ έχουν κάνει χρήση αυτής της διάταξης επικαλούμενη ανησυχίες για την ασφάλεια, τις μεταναστευτικές ροές ή το ξέσπασμα του Covid-19 το 2020.
Το Κοινοβούλιο έχει επανειλημμένα επικρίνει τη συνέχιση των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα στον χώρο Σένγκεν, υποστηρίζοντας ότι περιορίζουν την ελεύθερη κυκλοφορία και ότι πρέπει να επιτρέπονται μόνο ως έσχατη λύση. Σε ψήφισμα για τη συντονισμένη δράση της ΕΕ για την καταπολέμηση της πανδημίας που εγκρίθηκε τον Απρίλιο του 2020, το Κοινοβούλιο προέτρεψε τα κράτη μέλη να υιοθετήσουν μόνο απαραίτητα και αναλογικά μέτρα κατά την εισαγωγή και παράταση των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα», τονίζοντας την ανάγκη επιστροφής σε έναν πλήρως λειτουργικό χώρο Σένγκεν.
Τον Απρίλιο του 2024, η ΕΕ ενημέρωσε τον Κώδικα Συνόρων Σένγκεν για να επιτρέψει στις χώρες να επαναφέρουν προσωρινά τους συνοριακούς ελέγχους για έως και δύο χρόνια ως απάντηση σε σοβαρές απειλές όπως η τρομοκρατία ή η μεγάλης κλίμακας μη εξουσιοδοτημένη μετανάστευση. Σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης για τη δημόσια υγεία, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μπορεί να εγκρίνει ελέγχους για έως και έξι μήνες.
Οι μεταρρυθμίσεις προωθούν επίσης την αστυνομική συνεργασία σε παραμεθόριες περιοχές και επιτρέπουν στις χώρες της ΕΕ να μεταφέρουν παράτυπους μετανάστες κατά τη διάρκεια κοινών περιπολιών.
Διασφάλιση των εξωτερικών συνόρων
Η καλή διαχείριση των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ είναι απαραίτητη για έναν χώρο Σένγκεν χωρίς ελέγχους στα εσωτερικά σύνορα. Βοηθά στον έγκαιρο εντοπισμό των απειλών, υποστηρίζει τη νόμιμη διέλευση των συνόρων και διασφαλίζει ότι καθιστά δυνατή την ελεύθερη κυκλοφορία εντός της ΕΕ. Η στρατηγική της ΕΕ για την περίοδο 2023-2027 στοχεύει στην ενίσχυση της διαχείρισης των συνόρων με παράλληλο σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η ευθύνη για τη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων μοιράζεται μεταξύ των χωρών της ΕΕ και της ίδιας της Ένωσης. Η Frontex, είναι ένας οργανισμός της ΕΕ που συνεργάζεται με τις εθνικές αρχές για την προστασία των συνόρων και την καταπολέμηση του διασυνοριακού εγκλήματος. Αυτή η υπηρεσία συντονίζει την ευρωπαϊκή ολοκληρωμένη διαχείριση των συνόρων και δημιουργεί μια δύναμη 10.000 υπαλλήλων για την υποστήριξη του ελέγχου των συνόρων.
Τον Απρίλιο του 2023, η ΕΕ αναμόρφωσε επίσης τους μεταναστευτικούς κανόνες της για να καταστήσει τον χώρο Σένγκεν πιο ανθεκτικό σε μελλοντικές κρίσεις. Οι αλλαγές επικεντρώνονται στην καλύτερη διακυβέρνηση των προσωρινών συνοριακών ελέγχων και στη βελτίωση του τρόπου με τον οποίο αξιολογείται το Σένγκεν για την ταχεία αντιμετώπιση τυχόν ζητημάτων στις χώρες της ΕΕ.
Προκλήσεις και απαντήσεις της ΕΕ
Οι προκλήσεις της ΕΕ όσον αφορά τη διαχείριση της μετανάστευσης, οδήγησαν σε σημαντικές αλλαγές όσον αφορά την πολιτική διαχείρισης των συνόρων. Οι αλλαγές αυτές συμπεριλαμβάνουν τη δημιουργία εργαλείων και φορέων όπως το Σύστημα Πληροφοριών Σένγκεν, το Σύστημα Πληροφοριών για τις Θεωρήσεις, τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Συνόρων και Ακτοφυλακής (FRONTEX) ή ένα σύστημα καταχώρισης δεδομένων εισόδου και εξόδου στα εξωτερικά σύνορα της ζώνης Σένγκεν.
Σε ψήφισμα που εγκρίθηκε τον Ιούλιο του 2021, οι ευρωβουλευτές ενέκριναν τη δημιουργία του νέου Ταμείου Ολοκληρωμένης Διαχείρισης των Συνόρων, με προϋπολογισμό ύψους 6,24 δισ. ευρώ. Το ανανεωμένο ταμείο προορίζεται για την ενίσχυση της διαχείρισης των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ, διασφαλίζοντας παράλληλα το σεβασμό στα θεμελιώδη δικαιώματα. Το ταμείο συμβάλει επίσης σε μια κοινή, εναρμονισμένη πολιτική θεωρήσεων ("βίζα") και θεσπίζει προστατευτικά μέτρα για τα ευάλωτα άτομα που καταφθάνουν στην Ευρώπη, ιδίως τα ασυνόδευτα παιδιά.
Το ταμείο λειτουργεί σε στενή συνεργασία με το νέο Ταμείο Εσωτερικής Ασφάλειας, το οποίο εστιάζει στην αντιμετώπιση διασυνοριακών απειλών όπως η τρομοκρατία, το οργανωμένο έγκλημα και το κυβερνοέγκλημα. Το Ταμείο Εσωτερικής Ασφάλειας εγκρίθηκε από το Κοινοβούλιο τον Ιούλιο του 2021 με προϋπολογισμό ύψους 1,9 δισ. ευρώ.
Οι ταξιδιώτες που δεν χρειάζονται βίζα θα ελέγχονται στο μέλλον προτού φτάσουν στην ΕΕ χρησιμοποιώντας το Ευρωπαϊκό Σύστημα Ταξιδιωτικών Πληροφοριών και Εξουσιοδότησης (ETIAS) για τον εντοπισμό εγκληματιών, τρομοκρατών ή οποιουδήποτε άλλου κινδύνου πριν φτάσουν στην ΕΕ . Το ETIAS αναμένεται να τεθεί σε λειτουργία από τα μέσα του 2025.
Αυτό το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά τον Ιούνιο του 2019 και επικαιροποιήθηκε τελευταία φορά τον Ιανουάριο του 2025.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου