Ελλάδα και παραγωγικό μοντέλο: Από τη θεωρία στην εφαρμογή

 Του Γιάννη Περλεπέ*

Αν δεν υπάρξει ριζική αναδιάταξη του παραγωγικού μας μοντέλου, η Ελλάδα θα παραμείνει παγιδευμένη σε έναν φαύλο κύκλο εξαρτήσεων, χαμηλής προστιθέμενης αξίας και ανασφαλών θέσεων εργασίας.

Η συζήτηση για το τι παραγωγική Ελλάδα θέλουμε είναι από τις πιο χιλιοειπωμένες, αλλά και τις πιο ασαφείς. Υπάρχει κοινή αποδοχή ότι απαιτείται μετασχηματισμός, αλλά καμία κοινή στρατηγική για το πώς και από πού θα ξεκινήσει. Ενώ η χώρα διαθέτει το ανθρώπινο κεφάλαιο, τη γεωγραφική θέση και κρίσιμες πρώτες ύλες, δεν έχει ακόμη αποκτήσει τη μεταρρυθμιστική συνέπεια και τα θεσμικά εργαλεία που απαιτούνται για την ουσιαστική αλλαγή.

Το σημερινό αδιέξοδο
Η Ελλάδα είναι η τρίτη πιο «καταναλωτική» οικονομία της Ε.Ε., με μόλις το 9,5% του ΑΕΠ να προέρχεται από τη μεταποίηση – ποσοστό που υπολείπεται σημαντικά του ευρωπαϊκού μέσου όρου (16%). Παράλληλα, σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, οι ελληνικές επιχειρήσεις πληρώνουν έως και 40% υψηλότερο κόστος ενέργειας σε σχέση με ανταγωνιστικές χώρες, ενώ οι καθυστερήσεις στις αδειοδοτήσεις εξακολουθούν να αποτελούν χρόνιο εμπόδιο.
Στην ίδια γραμμή και προβλεψιμότητα φορολογικού πλαισίου, η γραφειοκρατία στις αδειοδοτήσεις και η υποχρηματοδότηση της τεχνικής εκπαίδευσης συμπληρώνουν μια τριάδα διαρθρωτικών παθογενειών. Πολιτικές ενίσχυσης, όπως αυτές που ανακοινώθηκαν το καλοκαίρι για εξαγωγές, logistics και μεταποίηση, αν και επιμέρους θετικές, δεν δημιουργούν ακόμα το αναπτυξιακό περιβάλλον που θα πυροδοτήσει μια διαχρονικά βιώσιμη μεταποιητική επιβίωση.

Τα φωτεινά παραδείγματα
Δεν λείπουν τα επιτυχημένα ελληνικά επιχειρηματικά μοντέλα που διαψεύδουν το γενικό κλίμα. Η φαρμακοβιομηχανία έχει αναδειχθεί σε παγκόσμιο εξαγωγικό παίκτη, ενώ ο κλάδος της αγροδιατροφής σταθεροποιεί την παρουσία του σε αγορές όπως η Γερμανία, η Μέση Ανατολή και οι ΗΠΑ. Επιπλέον, στην Ανατολική Αττική και στον Πειραιά αναπτύσσεται «άθρυβα» ένα τεχνολογικό οικοσύστημα γύρω από τη ναυτιλία, που έχει αρχίσει να προσελκύει ξένες επενδύσεις.
Αλλά αυτά τα παραδείγματα δεν επαρκούν από μόνα τους. Αν δεν ενταχθούν σε μια συνεκτική στρατηγική, θα παραμείνουν εξαιρέσεις και όχι κανόνας.

Πέντε βήματα προς ένα νέο παραγωγικό υπόδειγμα

1. Στοχευμένη επιλογή τομέων-ατμομηχανών
   Η Ελλάδα χρειάζεται να επιλέξει και να ενισχύσει συγκεκριμένους τομείς: αγροδιατροφή υψηλής ποιότητας, φαρμακευτική βιομηχανία, πράσινη ενέργεια, τουρισμός εμπειρίας, logistics και τεχνολογία. Αυτοί οι τομείς πρέπει να αποτελέσουν εξαγωγικούς πυλώνες.

2. Φορολογική μεταρρύθμιση και σταθερότητα
   Η φορολογική μεταβλητότητα και το υψηλό ενεργειακό κόστος αποθαρρύνουν τις νέες επενδύσεις. Απαιτείται σταθερό φορολογικό περιβάλλον, αλλά και νέα μοντέλα ενέργειας (διμερείς συμβάσεις PPAs, μικροδίκτυα) που θα μειώσουν το κόστος.

3. Επαγγελματική εκπαίδευση νέου τύπου
   Μόνο το 24% των Ελλήνων μαθητών ακολουθούν τεχνική εκπαίδευση, όταν ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι 44%. Η σύνδεση των ΕΠΑΛ και ΙΕΚ με τις ανάγκες των τοπικών αγορών πρέπει να αποτελέσει εθνική προτεραιότητα.

4. Περιφερειακή ανάπτυξη με νόημα
   Η συγκέντρωση της μεταποίησης στην Αττική και τη Θεσσαλονίκη είναι μη βιώσιμη. Περιφέρειες όπως η Δυτική Ελλάδα, η Στερεά ή η Ανατολική Μακεδονία μπορούν να φιλοξενήσουν παραγωγικά clusters, κοντά σε πρώτες ύλες, φθηνότερη γη και εργατικό δυναμικό.

5. Ψηφιακή μετάβαση και R&D
   Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις πρέπει να υποστηριχθούν τεχνικά και χρηματοδοτικά ώστε να επενδύσουν σε ψηφιακά εργαλεία, αυτοματισμούς και Έρευνα & Ανάπτυξη. Το Ταμείο Ανάκαμψης μπορεί και πρέπει να παίξει ρόλο-κλειδί.

Από το «θέλουμε» στο «προχωράμε»
Η παραγωγική ανασυγκρότηση της Ελλάδας δεν είναι θεωρητική άσκηση. Είναι προϋπόθεση επιβίωσης σε έναν κόσμο που γίνεται πιο ανταγωνιστικός, πιο ενεργειακά αβέβαιος και πιο γεωπολιτικά ρευστός. Το πολιτικό σύστημα και οι θεσμοί καλούνται να περάσουν από την διάχυτη επιθυμία στην εφαρμοσμένη πολιτική.
Γιατί πλέον δεν είναι θέμα μόνο «ανάπτυξη ή στασιμότητα». Είναι, ολοένα και περισσότερο, «παραγωγή ή περιθωριοποίηση».

*Ο Γιάννης Περλεπές είναι Διευθύνων Σύμβουλος στην ΣΚΑΠΑΝΗ Α.Ε., Αναπτυξιακό Οργανισμό της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας.