Καταλύματα βραχυχρόνιας μίσθωσης (Airbnb): Ώρα μηδέν για τον τουρισμό

 

Του Γιάννη Πούλου*

Όταν το 2007 στο Σαν Φρανσίσκο ο Joe Gebbia και Brian Chesky αποφάσισαν να νοικιάσουν το σαλόνι τους σε τρεις συμμετέχοντες ενός συνεδρίου σχεδιαστών, προσφέροντας φουσκωτά στρώματα και πρωινό για να αποκτήσουν χρήματα γιατί δεν μπορούσαν να πληρώσουν το ενοίκιο του σπιτιού που διέμεναν, κανένας δεν μπορούσε να φανταστεί την εξέλιξη του εγχειρήματος αυτού. Από τότε έως σήμερα κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι και πλέον μιλάμε για ένα φαινόμενο που έχει ταράξει τα νερά στον τουριστικό κλάδο και όχι μόνο.

Η αλήθεια είναι ότι τα καταλύματα βραχυχρόνιας μίσθωσης τύπου Airbnb έχουν γνωρίσει μεγάλη ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια, με πολλαπλά κέρδη για τους ιδιοκτήτες, αλλά από την άλλη πλευρά συνοδεύονται και από σημαντικά προβλήματα και προκλήσεις, τόσο για τις τοπικές κοινωνίες όσο και για τους ενοικιαστές και ιδιοκτήτες αλλά πρωτίστως για τους επιχειρηματίες του τουριστικού κλάδου.  Ανθρώπους, οι οποίοι έχουν επενδύσει στην τουριστική βιομηχανία και έχουν συμβάλει τα μέγιστα για την τουριστική ανάπτυξη της χώρας. Και οι οποίοι βλέπουν τις επενδύσεις τους να αντιμετωπίζουν προβλήματα συνάρτηση πολλών παραγόντων, όπου μέσα σε αυτούς υπάρχει και το φαινόμενο των καταλυμάτων βραχυχρόνιας μίσθωσης. Την ώρα που οι επίσημες αδειοδοτημένες επιχειρήσεις από το Υπουργείο Τουρισμού κυνηγούνται από όλους τους φορείς του Ελληνικού δημοσίου (για φορολογικές, ασφαλιστικές, υγειονομικές και άλλες παραβάσεις), συνεχίζεται το πάρτυ με τα καταλύματα βραχυχρόνιας μίσθωσης.

Τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο τουριστικός κλάδος είναι ήδη αρκετά. Πολλές επιχειρήσεις αδυνατούν να ανταπεξέλθουν στις υποχρεώσεις τους, αδυνατούν να καταβάλουν τις ασφαλιστικές εισφορές και σε όλα αυτά έρχεται να προστεθεί το φαινόμενο Airbnb, το οποίο συμβάλει στην μείωση του τζίρου τους με ότι αυτό συνεπάγεται.

Προβλήματα όμως αντιμετωπίζουν και οι τοπικές κοινωνίες και κάτοικοι:

• Λόγω του ότι πολλοί ιδιοκτήτες μετατρέπουν διαμερίσματα σε Airbnb, μειώνεται η διαθεσιμότητα για μακροχρόνια ενοικίαση. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση των ενοικίων και καθιστά πολύ δύσκολη την πρόσβαση στη στέγαση για τους μόνιμους κατοίκους, φοιτητές, αγροτικούς ιατρούς και γενικά δημοσίους υπαλλήλους, κυρίως στους δημοφιλείς προορισμούς. Ένα τεράστιο κοινωνικό ζήτημα με απρόβλεπτες συνέπειες.

• Επίσης, παρατηρείται πλέον η αλλοίωση της γειτονιάς και η μείωση της κοινωνικής συνοχής, καθώς μετατρέπονται πολλές κατοικημένες περιοχές (κυρίως στα μεγάλα αστικά κέντρα) σε “τουριστικά πάρκα”, με τους γείτονες να διαμαρτύρονται για έλλειψη ησυχίας. 

• Επιπροσθέτως υπάρχει πίεση στις υποδομές των εκάστοτε δήμων λόγω του ότι οι τουρίστες αυξάνουν την κατανάλωση νερού, ρεύματος και άλλων υποδομών χωρίς αντίστοιχη συμβολή σε φόρους.

Όπως προανέφερα όμως το μεγαλύτερο πρόβλημα το αντιμετωπίζει ο τουριστικός κλάδος (ξενοδοχεία και ενοικιαζόμενα δωμάτια).

Πιο συγκεκριμένα αναφέρομαι στον αθέμιτο ανταγωνισμό.

Τα καταλύματα βραχυχρόνιας μίσθωσης δεν έχουν τις ίδιες υποχρεώσεις με τα ξενοδοχεία/ενοικιαζόμενα δωμάτια.

Μερικά από τα σημαντικότερα, τα οποία αφορούν και την ίδια την ασφάλεια των επισκεπτών.

• Ενεργητική και παθητική πυροπροστασία κτιρίου (πυρασφάλεια)
• Κανόνες υγειονομικού
• Ασφάλεια αστικής ευθύνης (ισχύει πλέον από 1η Οκτωβρίου 2025)
• Υποχρεωτική ασφάλεια πυρός-σεισμού

Επίσης, δεν έχουν καμία υποχρέωση απέναντι στις εταιρίες πνευματικών δικαιωμάτων, ένα πολύ μεγάλο πρόβλημα για όλες τις τουριστικές επιχειρήσεις. Χρίζει επίσης αναφορά και το πρόβλημα εύρεσης προσωπικού. Πολλοί εργαζόμενοι απασχολούνται στα καταλύματα βραχυχρόνιας μίσθωσης (με έξαρση του φαινομένου της μαύρης εργασίας) με αποτέλεσμα να μην μπορούν τα ξενοδοχεία και τα ενοικιαζόμενα δωμάτια να βρουν προσωπικό. Με το νόμο 5170/2025 αρκετά από τα παραπάνω διευθετούνται. Διότι ο νόμος προβλέπει:

• Ελάχιστες τεχνικές / λειτουργικές προδιαγραφές
• Το ακίνητο πρέπει να είναι χώρος κύριας χρήσης — δηλαδή να έχει νόμιμη χρήση για κατοικία (υπνοδωμάτια, κουζίνα, σαλόνι) και να πληροί τις πολεοδομικές προδιαγραφές.
• Φυσικός φωτισμός & αερισμός: ο νόμος ορίζει ότι τα ανοίγματα (παράθυρα/πόρτες) πρέπει να καλύπτουν ένα ελάχιστο ποσοστό της επιφάνειας του χώρου (π.χ. 10% ή 12,5%).
• Κλιματισμός υποχρεωτικά, για όλους τους χώρους ύπνου.

• Ασφάλεια και πιστοποιήσεις

• Ασφάλιση αστικής ευθύνης για όλους τους ιδιοκτήτες ακινήτων που διαθέτουν το ακίνητο σε βραχυχρόνια μίσθωση.

• Υπεύθυνη Δήλωση Ηλεκτρολόγου, πιστοποιητικό για ηλεκτρολογική εγκατάσταση, αντιηλεκτροπληξιακά ρελέ.

• Προμήθεια πυροσβεστήρων, ανιχνευτών καπνού, σήμανσης διαφυγής, φωτιστικών ασφαλείας. 

• Υγιεινή & εξοπλισμός

• Πιστοποιητικό απεντόμωσης / μυοκτονίας.

• Φαρμακείο πρώτων βοηθειών στο κατάλυμα.

• Οδηγός έκτακτης ανάγκης με τηλέφωνα για πυροσβεστική, αστυνομία, ΕΚΑΒ κ.λπ. 

• Έλεγχοι & κυρώσεις

• Ακίνητα που δεν πληρούν τις προδιαγραφές – για παράδειγμα δεν είναι νόμιμη κατοικία ή δεν έχουν τα απαραίτητα ανοίγματα – διαγράφονται από το μητρώο της ΑΑΔΕ.

Εδώ όμως είναι και το σοβαρότερο πρόβλημα. Ποιος θα πραγματοποιήσει αυτούς τους ελέγχους, όταν το ίδιο το κράτος παραδέχεται ότι δεν έχει αρκετούς υπαλλήλους να ελέγξει τα αδειοδοτούμενα από τον ΕΟΤ. Πόσο μάλλον όταν τα καταλύματα βραχυχρόνιας μίσθωσης ξεπερνάνε πλέον τις 236 χιλ. και ο αριθμός κλινών τις 947 χιλ. σύμφωνα με το τελευταίο Στατιστικό Δελτίο του Ινστιτούτου του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΙΝΣΕΤΕ).  Αναφερόμενος σε στατιστικά στοιχεία, φανταστείτε ότι στην ευρύτερη περιοχή της Αράχωβας επίσημα υπάρχουν 90 ξενοδοχεία/ενοικιαζόμενα δωμάτια με περίπου 2000 κλίνες, όταν αντίστοιχα οι κλίνες στα 500 και πλέον καταλύματα βραχυχρόνιας μίσθωσης ξεπερνάνε τις 2200. Συνοψίζοντας, αυτό που πρέπει να γίνει είναι να λειτουργούμε όλοι κάτω από τα ίδια μέτρα και σταθμά με τις ίδιες υποχρεώσεις, έτσι ώστε να είμαστε όλοι ίσοι απέναντι στον ανταγωνισμό.

Και βέβαια για να γίνει αυτό θα πρέπει το ίδιο το κράτος να βρει τους μηχανισμούς και να ελέγξει ότι τα καταλύματα βραχυχρόνιας μίσθωσης λειτουργούν με τους κανόνες τους οποίους το ίδιο έθεσε.

*O Γιάννης Πούλος είναι μέλος του ΔΣ και Πρόεδρος του Τουριστικού Τμήματος.