Η δημιουργική θλίψη ως αρετή

Του Δημήτρη Μπάκα

Η θλίψη είναι μια ένδειξη ψυχικής πενίας. Ένα δυσάρεστο αίσθημα ανημποριάς, ανορεξίας και ανασφάλειας. Όλα μάς φαίνονται αδιάφορα. Ζούμε σε μια ανυπόφορη ακηδία. Το αντίθετο της χαράς, της αισιοδοξίας, της πληρότητας και της ευτυχίας. Αισθανόμαστε ένα αδιέξοδο. Νιώθουμε ότι δεν αγαπάμε τίποτα και κανέναν. Ούτε τον εαυτό μας τον ίδιο. Η πλησμονή θλίψης έχει καταστροφικές συνέπειες. Κατάπτωση, μελαγχολία και κατάθλιψη. Ψυχική ασθένεια βαριά. Και όχι λίγες φορές θανάσιμη. Κοντολογίς, διαταράσσεται το είναι μας και δεν έχουμε εμείς την καθοδήγηση των πράξεών μας. Και όμως υπάρχει μια θλίψη απαραίτητη στη ζωή μας. Θλίψη που συνιστά αρετή, αρκεί να μη ξεπεραστούν τα όριά μας και να μη την αγνοήσουμε.

Εισαγωγή Είμαστε υποχρεωμένοι να ζούμε διαρκώς σε μια οριακά κρίσιμη φάση. Αυτό μας διδάσκει η επιστήμη. Η φύση και όλη η ζωή λειτουργεί πάντα σε μια οριακή αυτοοργανούμενη κρισιμότητα. Ό,τι αντιλαμβανόμαστε δεν είναι παρά μια διακριτή ισορροπία, όλων των παραγόντων που την επηρεάζουν. Όταν δεν υπάρχουν δυνάμεις συνοχής των μερών επέρχεται η διάλυση. Οι δυνάμεις συνοχής αναδύονται πάντα από τις εσωτερικές αναδράσεις, διαδράσεις μεταξύ αντιθέτων μερών, αλλά με την προϋπόθεση να μη ξεπεραστεί το άριστο μέτρο , που όταν ξεπεραστεί ο θάνατος είναι μοιραίος. Ο ίδιος κίνδυνος εγκυμονεί και στην ύπαρξη της Πατρίδας μας.

Δημιουργική Θλίψη Υπάρχει πάντα ένα όριο αντοχής μας στη θλίψη. Το όριο αυτό ποικίλει ανάλογα με την προσωπική μας εσωτερική δύναμη αντιμετώπισης των δυσκολιών και εξαρτάται από την αγωγή και τις εμπειρίες της ζωή μας. Τα προβλήματα οπωσδήποτε θα τα συναντήσουμε μπροστά μας, γι’ αυτό προσπαθούμε να αποκτήσουμε σταθερές (αξίες) και αρετές στη συμπεριφορά μας ζώντας μέσα σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Λέμε δημιουργική θλίψη και, ίσως, ξαφνιάζει. Και όμως όλοι οι άνθρωποι μπορούμε να είμαστε δημιουργικοί. Συνήθως πιστεύουμε ότι μόνο ελάχιστοι είναι προικισμένοι και δημιουργικοί. Όντως, οι καλλιτέχνες, όπως αποκαλούνται, έχουν ένα χάρισμα ιδιαίτερης ευαισθησίας και διεγείρεται μέσα τους ένα συναίσθημα που μας δίνει την εντύπωση ότι μας φέρνει σε επαφή με κάποια κρυμμένη όψη της πραγματικότητας. Η δημιουργικότητα, όμως, αναδύεται σε όλους τους ανθρώπους στις στιγμές της εσωτερικής συναίσθησης της επαφής με την εμπειρία της αλήθειας. Τέτοια στιγμή είναι και η κρίσιμη στιγμή της θλίψης. Η καλύτερη χρήση της ανθρώπινης δημιουργικής διανόησης δεν γίνεται στην τέχνη ή την επιστήμη(ερευνητές), αλλά στις καθημερινές αυθόρμητες πράξεις μας, με τις οποίες πλάθουμε τον εαυτό μας , ως έργο τέχνης και διατηρούμε την κοινωνία. Η δημιουργική θλίψη είναι διαφορετική σημαντικά από την παθολογική θλίψη. Ο καταθλιπτικός δεν ξέρει το γιατί έχει κατάθλιψη. Στη δημιουργική θλίψη αναδύεται μια βούληση- δύναμη για ενέργεια και δράση. Ένα πείσμα. Η κατάθλιψη είναι κατακλυσμένη από το συναίσθημα. Η δημιουργική θλίψη έχει συνοδό τη σκέψη, που μας φέρνει πιο κοντά στην αληθινή γνώση. Ή αν θέλετε, με την κρίσιμη φάση της θλίψης συνειδητοποιούμε ότι ήλθαμε σε επαφή με την αλήθεια. Στην αλήθεια, όμως, κανένας δεν μπορεί να επιβληθεί. Η αλήθεια επιβάλλεται πάντα. Όλοι μας υποτασσόμαστε στην αλήθεια.

Η δημιουργικότητα χάνεται, όταν προσκολλόμαστε σε ό,τι έχουμε συνηθίσει (εγγράμματα) και στις αυταπάτες. Το κύριο χαρακτηριστικό της δημιουργικότητας είναι μια αίσθηση φρεσκάδας, γιατί κάθε φορά μπαίνουμε σε κάτι καινούργιο, που το συγκρίνουμε με το παλαιό και επιλέγουμε το καλύτερο. Γιατί καινούργιο δεν σημαίνει πάντα και καλύτερο. Πάντα η ορθή επιλογή γίνεται ύστερα από δημιουργικό διάλογο παλαιού και νέου. Η θλίψη είναι μια πρώτης τάξης αφορμή για δημιουργικότητα, αρκεί να είμαστε ανοιχτοί στον κόσμο γύρω μας και ανοιχτοί στη δημιουργικότητα να κάνουμε τη ζωή μας καλύτερη. Η ηλικία δεν παίζει πάντα τον κύριο λόγο. Μια διαρκής εκνεάνιση του εγκεφάλου μας είναι εφικτή πάντα. Υπάρχει, συνήθως, μια στιγμή που συνειδητοποιούμε ότι βρισκόμαστε σε μια ατομική αδυναμία που δεν την κατανοούμε. Φυσικά δε χαιρόμαστε με τη δυσχερή κατάσταση, αλλά και δε συμφιλιωνόμαστε με αυτή. Αυτό ακριβώς συμβαίνει, όταν διαπιστώνουμε γεγονότα που μας πικραίνουν, γιατί δεν τα περιμέναμε, επειδή νομίζαμε ότι δε μας άξιζαν. Στο οριακό αυτό σημείο της θλίψης αναδύεται η αρετή της ταπεινοφροσύνης, που σημαίνει αρχίζουμε να αγαπάμε την αλήθεια, με ειλικρίνεια, περισσότερο από τον εαυτό μας. Αντισταθμίζεται η αλαζονεία μας με την αυτογνωσία, που οριοθετεί τις δικές μας δυνατότητες. Μια θλιβερή γνώση, αλλά πιο χρήσιμη από μια χαρωπή άγνοια ή αυταπάτη. Μια αποδοχή του εαυτού μας χωρίς υπερβολές. Γι’ αυτό είναι αρετή. Αυτή η θλίψη θα λέγαμε ότι είναι μια «ωραία»(στην ώρα της) θλίψη! Είναι δημιουργική θλίψη και πιστεύουμε ότι μπορεί να είναι για το καλό μας.

Σχολιασμός Τα τελευταία χρόνια μια σειρά από τέτοιας υφής γεγονότα συμβαίνουν στη Χώρα μας. Είμαστε, όντως, θλιμμένοι, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι έχουμε όλοι κατάθλιψη. Μέσα μας αναδύεται μια πίκρα, γιατί μπορούσαμε να είμαστε καλύτερα. Αυτή τη θλίψη φαίνεται ότι συμμερίζεται ένα τεράστιο ποσοστό ( πάνω από 70%) των Συμπατριωτών μας. Ένα διάχυτο παράπονο τούς έπνιξε, γιατί θεωρούν άδικο κάτι του τόσα χρόνια πίστευαν ως δικό τους τώρα το μοιράζονται με άλλους. Και οι αντιδράσεις εύλογες και αποδεκτές, όταν βρίσκονται εντός ορίων της νομιμότητας. Αδυνατούμε να εκφρασθούμε για τους λόγους που έχουν και, ίσως, εμείς δεν τους γνωρίζουμε, όσοι συμφωνούν a priori με τη συμφωνία που χορηγεί στοιχεία δικά μας, αλλά μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα, ότι μας διακατέχει αυτή ακριβώς η θλίψη. Πιστεύαμε ότι αξίζαμε κάτι καλύτερο. Είναι θλίψη της ίδιας υφής, την οποία νιώθουμε, όταν ακούμε στα διεθνή στατιστικά στοιχεία, ότι η Χώρα μας κατέχει πάντοτε μία από τις τελευταίες θέσεις στον Πλανήτη στα κρίσιμα μεγέθη. Είναι δυνατόν να μη θλίβεται ένας γνήσιος Έλληνας, όταν στην παραβατικότητα, στην αυθαιρεσία, στην απαισιοδοξία για το μέλλον, στην έλλειψη σεβασμού των Θεσμών….κατέχουμε τα αρνητικά πρωτεία; Και το χείριστο είναι, ότι εκλαμβάνουμε τη συμπεριφορά μας αυτή, από αυταπάτη, ως δημοκρατία, ελευθερία, ισότητα! Τον διόλου τιμητικό αυτόν τρόπο του σκέπτεσθαι, συναισθάνεσθαι και πράττειν θεωρούμε ως βασικό χαρακτηριστικό της πολιτισμικής ταυτότητά μας! Ακριβώς το αντίθετο συμβαίνει στην αληθινή πραγματικότητα. Όλοι μας συναντάμε καθημερινά νέους και μεσήλικες με θετική διάθεση για τη ζωή σε αντίθεση με τους πλημμυρισμένους με ακηδία και απελπισία. Υπάρχουν αναμεσά μας και παλαιότεροι που θεωρούν τους εαυτούς τους, ίσως, εξοφλημένους. Ακόμη, ενίοτε, συναντάμε εκλεκτές προσωπικότητες με ανεκτίμητο έργο στην Πατρίδα μας και εντούτοις νιώθουν τέτοια κατάπτωση, ώστε δεν ελπίζουν … σε τίποτα καλό!. Ισχυρίζονται ότι η Χώρα αυτή δεν έχει μέλλον! Να μας επιτρέψουν να μη συμφωνήσουμε μαζί τους. Πάντα η ζωή ήταν δύσκολη με τα θετικά και αρνητικά στοιχεία στη Κοινωνία μας. Πάντα έγιναν λάθη και μάλιστα καταστροφικά, αλλά και πάντοτε κάποια ανάδραση θετική αναδύθηκε. Κάτι καινούργιο γεννήθηκε μέσα από τη θλίψη. Μια δύναμη από τη στάχτη του παλαιού και του κακού ξεπετάχθηκε. Κάποιο καινούργιο πήρε τη θέση τού γερασμένου. Αυτή ακριβώς τη μέθοδο διαρκούς ανανέωσης επέλεξε η ζωή. Ο θάνατος είναι το τέλος, αλλά και απαρχή της ζωής. Ο σπόρος καταστρέφεται για να δώσει ό,τι έχει να προσφέρει στην νέα ζωή. Η έκπτωση του γονιού σημαίνει άνοδο του επιγόνου. Από αγάπη συν-χωρεί ο γονιός τον ημιμαθή γόνο του και από αγάπη απομακρύνεται για να του δώσει «χώρο» να αναπτύξει τις δυνατότητές του. Οφείλει, όμως, να μη εγκαταλείπει, τη ζωή μέχρι την τελευταία πνοή του. Τι υπέροχο που είναι, όντως, να νιώθει ο κάθε άνθρωπος ότι είναι χρήσιμος, ωφέλιμος και, κατά κάποιο τρόπο, αναγκαίος στους υπόλοιπους μέχρι το τέλος του βίου του και ακόμη παραπέρα! Τούτο είναι απαραίτητο και για τον ίδιο, γιατί δεν νιώθει την απόρριψη και αισθάνεται ότι αξίζει ακόμη κάτι. Δεν αρκείται στο ό,τι έχει προσφέρει , αλλά συνεχίζει να προσφέρει. Και όντως έχει πάρα πολλά να προφέρει κανείς, μέχρι το τέλος του. Αρκεί να ανακαλύψει το δημιουργικό τρόπο συμμετοχής του στη ζωή. Πόσο αξίζουν άραγε οι τόσες εμπειρίες της ζωής μας, που συνιστούν ανεκτίμητο θησαυρό. Κάθε λάθος μας, κάθε εμπειρία μας , κάθε επίτευγμα και κάθε αποτυχία της ζωής συνιστά ένα πολύτιμο λίθο στο οικοδόμημα του επόμενου συνανθρώπου. Είναι ένα ψήγμα «σοφίας» απαραίτητης για να ενισχυθεί ο νέος. Έτσι θα κάνει τα λιγότερα λάθη και θα πετύχει καλύτερα αποτελέσματα στη ζωή του. Σκοπός της ζωής δεν είναι να ξεχάσουμε το παλαιό που είναι κακό, αλλά να το έχουμε στη μνήμη ως οδοδείκτη για τη δική μας σοφία. Την ίδια αξία, και ακόμη παραπάνω, έχει το επιτυχημένο παράδειγμα. Το παράδειγμα του διδάχου συνιστά τον μοναδικό πια τρόπο διδαχής. Όλοι μας οφείλουμε να είμαστε διδάχοι. Η αγωγή πλέον δεν επιβάλλεται μόνον με τη βία. Στα αρχικά στάδια και σε επιλεγμένες περιπτώσεις, ίσως, σπάνια απαιτείται. Η αγάπη προς τον νέο πρέπει να πλημμυρίσει στις καρδιές των παλαιότερων. Να μπούμε με τη δική μας ενσυναίσθηση στη θέση τους. Να τους εμπνεύσουμε με την ειλικρίνειά μας και το παράδειγμά μας την εμπιστοσύνη και τότε εκείνοι οι νεότεροι θα μας αναζητούσουν, οπωσδήποτε, γιατί θα τους είμαστε απαραίτητοι. Οι νέοι το καλό το δικό τους θέλουν όλοι τους. Τι σημασία έχει, εάν ένας αριθμός νέων έχει διδαχθεί με μηνύματα, που δεν ήταν κατάλληλα και τους έστρεψαν σε άλλη κατεύθυνση; Ποιος από εμάς, εξάλλου, είναι βέβαιος ότι η δική του πορεία στη ζωή είναι η ασφαλέστερη, αφού δεν μπορούμε ούτε να γνωρίσουμε, αλλά ούτε και να επιβληθούμε στα γεγονότα, όπως εξελίσσονται χωρίς να μας ρωτάνε. Εντούτοις έχουμε τη δυνατότητα να προετοιμασθούμε όλοι μας για το χειρότερο. Να εξοπλιστούμε με αρετές, με υπομονή και επιμονή, ώστε να ελαττώσουμε τις πιθανότητες αστοχίας. Να μάθουμε στα παιδιά μας ότι πάντοτε, μα πάντοτε, έρχονται οι δυσχερείς καταστάσεις. Δεν υπάρχει αόρατο χέρι να μας βοηθήσει, εάν εμείς οι ίδιοι δεν κινήσουμε τα δικά μας.

Συμπεράσματα Όταν αντιληφθούμε ότι ζούμε σε ένα περιβάλλον χαώδες, που δεν μπορούμε, ούτε να το προβλέψουμε, ούτε να ασκήσουμε απόλυτο έλεγχο επάνω του, το ελάχιστο που έχουμε να αισθανθούμε ως άνθρωποι (θνητοί) μια ταπεινοφροσύνη. Η Ειλικρίνεια και η ταπεινότητα είναι δίδυμες. Κάθε γνώση είναι ένα πλήγμα κατά του ναρκισσισμού μας. Από τη δημιουργική θλίψη αναδύεται μια τεράστια δύναμη να υπερβούμε τον εαυτό μας και να εναρμονισθούμε όχι παθητικά αλλά κυρίως θετικά με το περιβάλλον. Γιατί βρισκόμαστε πιο κοντά στην αλήθεια. Σε αυτή τη κρίσιμη περίοδο που διέρχεται η Πατρίδα μας οφείλουμε να κηρύξουμε ολιστική συστράτευση των δυνάμεών μας . Αλήθεια πότε δεν είμαστε σε κρίση; Μόνον, όταν βρισκόμαστε σε αυταπάτη. Η κρίση είναι, μέσα στην ίδια τη ζωή. Μη συγχέουμε τις επιμέρους έντονες κρίσεις (πχ οικονομικές ) με την διαρκή αυτοοργανούμενη κρισιμότητα με την οποία πορεύεται η ζωή των ατόμων και των λαών και δεν την αντιλαμβανόμαστε, γιατί τη θεωρούμε γραμμική ομαλότητα. Θαρρούμε ότι, ανεξάρτητα των όσων δράσεων λαμβάνουν χώρα αυτή την περίοδο, ειδικά για τα θέματα πολιτικής-εθνικής φύσεως, τις οποίες ασπαζόμαστε, ενόσω βρίσκονται μέσα στα πλαίσια της νομιμότητας και συγκρατημένες σε ασφαλή απόσταση από τις ακρότητες βίας, που μόνον κακό προκαλούν, απαιτείται μια δύναμη υπέρβασης, η οποία μπορεί να αναδυθεί από τη σχεδόν ολοκληρωτική δημιουργική θλίψη που νιώθουμε. Αρκεί να μη την αφήσουμε αναξιοποίητη και ξεθυμάνει. Να προβούμε σε μια Πανελλήνια εθνική εγρήγορση πεπεισμένοι πια, ότι έχουμε βρεθεί μπροστά στη σκληρή πραγματική αλήθεια. Αφορμή για την πρόταση μάς έδωσε η μαύρη σκέψη, ότι εάν δεν υπερβούμε τη σημερινή κατάσταση με ολιστική δημιουργικότητα σε λίγα χρόνια αργότερα θα είναι δυσχερέστερη και, ίσως, μη αναστρέψιμη. Μπορούμε αυτή την περίοδο, να ορθώσουμε το πνευματικό ανάστημα της Αιώνιας Ελλάδας. Μια πολιτισμική και όχι μόνον εθνική άμυνα και αντεπίθεση. Την υπεροχή μας στον ελληνικό τρόπο σκέπτεσθαι, συναισθάνεσθαι και πράττειν. Να αναδείξουμε και να αποδείξουμε εκείνο, που επιφανειακά θεωρούμε, ως αυταπόδεικτο: Ότι εμείς είμαστε οι γνήσιοι απόγονοι των Αρχαίων Ελλήνων( και φυσικά και των Μακεδόνων). Όχι απλά το λέμε, αλλά και στη πράξη να το αποδεικνύομε καθημερινά. Εκείνους, τους εκλεκτούς Προγόνους μας, δεν αμφισβητεί κανένας στον Πλανήτη ότι υπήρξαν οι φωτοδότες της Οικουμένης, στην ανθρώπινη σκέψη και τον ανθρωπισμό. Γιατί η ανθρωποποίηση του ανθρώπου συντελέστηκε ουσιαστικά με το έκλαμπρο μοναδικό πνεύμα του Πολιτισμού των κλασσικών χρόνων. Εμείς είμαστε οι γνήσιοι απόγονοί τους. Όχι μόνον στα λόγια, αλλά και στην ουσία μας. Η γλώσσα μας, η Παιδεία μας, το Είναι μας , η Σκέψη μας έχουν τα στοιχεία της αδιάλειπτης συνέχειας της καταγωγής μας, όπως αυτά μετεξελίχθηκαν στη ροή της Ιστορίας και εμπλουτίσθηκαν ή εναρμονίσθηκαν στις εξελίξεις της ζωής της ανθρωπότητας. Να αποκτήσουμε μια ταυτότητα δική μας, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είμαστε ανένταχτοι στο σύγχρονο περιβάλλον. Να λέμε, έχοντας κριτική συνείδηση: όχι στην υπερβολή του πιθηκισμού και την αντιγραφή. Πάντα υπάρχει μια διακριτή και ευανάγνωστη προσωπικότητα κάθε λαού. Εμείς έχουμε τη δική μας. Δεν αρκεί όμως αυτό. Απαιτείται να δημιουργήσουμε μια σύγχρονη Πατρίδα εφάμιλλη των προηγμένων Εθνών της Γης. Να έχει αυτοδύναμη πρόοδο, να είναι αυτοοργανούμενη, δημιουργική , προοδευτική και η οποία να εμπνέει τους νεότερους και να δίνει αισιοδοξία αφεαυτής. Μια Πατρίδα ισότιμη σε αρμονία με ό,τι της αξίζει ιστορικά. Αυτό είναι δικό μας άμεσο έργο. Το ότι «οι άλλοι δεν μας αφήνουν» δεν ευσταθεί, γιατί είναι δικαιολογία που μας βολεύει. Η θλίψη που νιώθουμε πρέπει να μετατραπεί σε πείσμα, σε θέληση για ενέργεια και δράση. Δράση όλων μας ή τουλάχιστον μιας μεγάλης κρίσιμης μάζας. Δεν δικαιολογούνται οι νέοι μας σε αποχή, αλλά ούτε εμείς οι μεγαλύτεροι σε αδράνεια. Το τι πρέπει να κάνουμε περίπου το διαισθανόμαστε , αλλά το πιο δύσκολο είναι η βούληση για την πραγματοποίησή του. Εάν δεν ξεκινήσουμε τώρα, ίσως αύριο να είναι αργά. Η θλίψη για τις αστοχίες που νιώθουμε τα τελευταία χρόνια , που είναι επανωτές και οδυνηρές μάς έχουν φέρει πιο κοντά στη σκληρή αλήθεια. Αποκτήσαμε άραγε τη σωστή γνώση; Ένα είδος σοφίας για ενέργειες και πράξεις και μια τεράστια δύναμη της βούλησης πρέπει να αναδυθεί λόγω της ευεργετικής θλίψης που νιώθουμε αυτή τη στιγμή. Ευτυχώς, και γι’ αυτό είμαστε αισιόδοξοι, υπάρχουν αφενός οι νέοι μας ,που είναι πλημμυρισμένοι με αγνό συναίσθημα. Νέοι που λαχταρούν την οικογένειά τους, αλλά εργάζονται αναρίθμητες ώρες επάνω στη δουλειά τους για να χτίσουν σωστά και οικονομικά ένα σπίτι, να παρουσιάσουν ένα ποιοτικό πρόγραμμα ανάπτυξης ή πολιτιστικήςενημερωτικής πρωτοβουλίας, ή να φέρουν νέες ιδέες για ανάπτυξη καλλιεργειών ή να παρουσιάσουν πρωτότυπες ιδέες σε νέους τομείς. Αυτοί οι νέοι είναι οι ευέλπιδες του Έθνους μας. Σε αυτούς πρέπει να προσθέσουμε και όσα λαμπρά παιδιά μας απόκτησαν τη σωστή εμπειρία προόδου στο Εξωτερικό. Ακόμη θα λέγαμε και τα Ελληνόπουλα της απανταχού Ομογένειάς μας. Όλοι μαζί! Αφετέρου διαθέσιμοι πάντα είναι και οι παλαιότεροι, οι οποίοι παρά τις δεκάδες χρόνια στη πλάτη τους, με νοοτροπία νέου, νιώθοντας το βάρος της ευθύνης από τη σοφία της ζωής μάς προβοδίζουν με το μεγαλειώδες παράδειγμά τους και μάς δίνουν αισιοδοξία ζώντας με ψυχραιμία και νηφαλιότητα μέσα σε ένα περιβάλλον που μόνον χαρά δεν αναδίδει. Αυτό έχει και ιδιαίτερη αξία. Και εάν οι αριθμοί είναι αρνητικοί, η ποιοτική υπεροχή ασφαλώς θα αποδώσει θετικό αποτέλεσμα.

Επίλογος Παρά το ότι το μεγαλύτερο κακό προκαλείται από τη μονομερή ικανοποίηση των συμφερόντων ατόμων ή οργανωμένων υποσυνόλων. Παρά τις ανυπέρβλητες δυσκολίες στην αλλαγή της νοοτροπίας της άνετης ζωής με ελάχιστη προσπάθεια και παρά τον προσανατολισμό στην εξειδικευμένη εκπαίδευση, που αποσκοπεί στην απόκτηση προσόντων, με τα οποία οι νέοι θα αντιπαλέψουν με τον διπλανό τους, οφείλουμε να αναζητήσουμε και πάλι τον άνθρωπο μέσω της Ολιστικής Παιδείας, που έχει σκοπό αυτό τούτο το είναι του ανθρώπου. Άλλως οι άνθρωποι θα πνίγονται μέσα στη κατάθλιψη εν ονόματι μια δήθεν προόδου, γιατί θα ζουν σε αυταπάτη λόγω εγωισμού, που είναι η πηγή της αδικίας. Ας μη ξεχνάμε ότι όσο πιο βαθιά είναι η θλίψη που νιώθουμε , τόσο πιο μεγάλη είναι η δύναμη προς απόδοση, ακριβώς, όπως σε ένα ελατήριο, όσο περισσότερο συμπιέζεται τόσο μεγαλύτερη δύναμη εκτόξευσης αναπτύσσεται, αρκεί να μη ξεπεράσει τα όριο θραύσης. Ας ανυψώσουμε και ας προβάλλουμε προς όλες τις κατευθύνσεις έναν πολιτισμικό παλμό και φρόνημα. Ας απλώσουμε χέρι συνεργασίας στο διπλανό μας. Ας φτιάξουμε όλοι μαζί τη σύγχρονη Πατρίδα μας, πρωτοπόρο Μέλος της Διεθνούς Κοινότητας. Στο πλαίσιο των σκοπών μας θα εγκαινιάσουμε άμεσα ένα διευρυμένο δημιουργικό διάλογο με τους νέους μας, χρησιμοποιώντας κάθε πρόσφορο μέσο, στη μορφή που η ΚΙΒΩΤΟΣ ΟΛΙΣΤΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ έχει ήδη εγκαινιάσει. Ευελπιστούμε στην ευρεία συμμετοχή νέων και παλαιών, ώστε πέρα από την ωφέλεια όσων λαμβάνουν μέρος, μεθοδευμένα, με πραότητα και με επιμέλεια να εξαχθούν νέες ιδέες και προτάσεις χρήσιμες στους εκάστοτε αρμοδίους για τη λήψη αποφάσεων.

Ιούνιος 2018