Η σωτηρία & αναβάθμιση του Περιφερειακού / Τοπικού Τύπου: Μέλλον & προοπτικές

Συνέδριο για τον Τύπο της Περιφέρειας 

στην Γενική Γραμματεία Ενημέρωσης & Επικοινωνίας. Αθήνα 29-30/3/2014

Του Φίλιππου Ζάχαρη (filippos.zaharis@yahoo.gr)

*Δημοσιογράφου – συνεργάτη 

του Συνδέσμου Ημερησίων Περιφερειακών εφημερίδων (ΣΗΠΕ)

Τι σημαίνει άραγε περιφερειακός τύπος σήμερα; Ποια η δυναμική του; Κατά πόσο η σημαντική αναγνωσιμότητα των τοπικών εφημερίδων μπορεί από μόνη της να συμβάλλει στην επιβίωσή τους σε εποχές οικονομικής κρίσης; Τι κάνει η Πολιτεία για την στήριξή του; Πόσο έχει πέσει η διαφήμιση στις τοπικές εφημερίδες και πόσο τις λαμβάνουν υπόψιν τους οι διαφημιστικές εταιρείες; Τα κόμματα έχουν ενσκήψει πραγματικά στα υπαρκτά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι εφημερίδες της Περιφέρειας; Η νέα ψηφιακή  τεχνολογία λειτουργεί ως  πεδίο αναβάθμισης και σωτηρίας τους ή είναι απειλή για την βιωσιμότητατων παραδοσιακών εντύπων; Σε αυτά και άλλα πολλά επίκαιρα ερωτήματα προσπάθησε να απαντήσει το διήμερο συνέδριο για τον Περιφερειακό και Τοπικό τύπου, που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα το Σάββατο-Κυριακή (29-30/3) στην Γενική Γραμματεία και Ενημέρωσης & Επικοινωνίας με την αρωγή και οργάνωση του Συνδέσμου Ημερησίων Περιφερειακών Εφημερίδων (ΣΗΠΕ), και την υποστήριξη της ΓΓΕ. Το συνέδριο  τελέστηκε υπό την αιγίδα της Προεδρίας της Δημοκρατίας.

Θετικές ειδήσεις & παθογένειες

Ασφαλώς, οι θετικές ειδήσεις για συγκρότηση κεφαλαίου περί Τύπου, για αναγκαιότητα μετάβασης του περιφερειακού τύπου σε μια άλλη θετική σφαίρα ουσίας, για νομοθετική πρωτοβουλία ενίσχυσης του νομοθετικού πλαισίου για τις τοπικές εφημερίδες, ή η σημαντική πρόταση για δημιουργία Παρατηρητηρίου απαρτιζόμενου από Ενώσεις Τύπου, πανεπιστήμια και κόμματα, προκειμένου να επιτευχθεί ένας σταθερός δίαυλος επικοινωνίας με το Υπουργείο στην ουσιαστική επίλυση των προβλημάτων του κλάδου, υπερίσχυσαν  στο εν λόγω συνέδριο και έδωσαν μία δυναμική πνοή έναντι των ήδη υπαρχόντων προβλημάτων που βιώνει το τελευταίο διάστημα  ο κλάδος λόγω της οικονομικής κρίσης.  Από την άλλη πλευρά, όμως, επισημάνθηκαν και οι παθογένειες της κατανομής της  όποιας διαφημιστικής δαπάνης στον περιφερειακό τύπο, στηλιτεύθηκαν οι ανισομερείς επιλογές μεταχείρισης των τοπικών εφημερίδων από τις διαφημιστικές εταιρείες και αναδείχθηκε ο κίνδυνος της απώλειας των πνευματικών δικαιωμάτων από την ανεξέλεγκτη διάχυση της πληροφορίας στο διαδίκτυο.  Στο  συνέδριο παραβρέθηκαν, ο υφυπουργός παρά των πρωθυπουργώ και κυβερνητικός εκπρόσωπος, Σίμος Κεδίκογλου, ο υφυπουργός Δημόσιας Τηλεόρασης, Παντελής Καψής, ο Γ.Γραμματέας ΓΓΕ, Γιάννης Παναγιωτόπουλος, αλλά και ο Περιφερειάρχης Αττικής, Γιάννης Σγουρός.

Σίμος Κεδίκογλου: αλλαγή νομοθετικού πλαισίου – Γιάννης Παναγιωτόπουλος:  Προγράμματα ενίσχυσης του Περιφερειακού τύπου

Ο κος Κεδίκογλου, αναφέρθηκε, μεταξύ άλλων, στην ανάγκη αλλαγής του νομοθετικού πλαισίου για τον περιφερειακό τύπο και στην σύσταση Επιτροπής για τον εκσυγχρονισμό του, την δημιουργία ομάδας εργασίας για ειδικά αναπτυξιακά προγράμματα που αφορούν τις εφημερίδες αλλά και στα προγράμματα κατάρτισης και επιμόρφωσης των εργαζομένων στον Τύπο. Σε αυτό το σημείο βέβαια δεν πρέπει να ξεχνάμε την μεγάλη συμβολή του Ινστιτούτου Επαρχιακού Τύπου (ΙΕΤ) που εδρεύει στα Χανιά, στην εκπαίδευση των δημοσιογράφων της Περιφέρειας, με εκατοντάδες ήδη συμμετέχοντες στα σεμινάρια. Ο κος Κεδίκογλου επεσήμανε πως η διημερίδα αποτελεί την απαρχή για το ξεπέρασμα των πολλών προβλημάτων. Ο Γενικός Γραμματέας της ΓΓΕ, Γιάννης Παναγιωτόπουλος, από την πλευρά του, προέβη σε σημαντικές ανακοινώσεις για την στήριξη των περιφερειακών εφημερίδων. Επισημαίνοντας την ανάγκη παροχής κινήτρων για συνέργειες μεταξύ των τοπικών εφημερίδων χωρίς το κάθε έντυπο να χάνει τα δικαιώματά του, ανέφερε πως έχουν ολοκληρωθεί οι διαδικασίες για τα προγράμματα εκπαίδευσης 7.500 δημοσιογράφων σε τέσσερις πόλεις της χώρας: Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Χανιά (ΙΕΤ). Αναφέρθηκε επίσης στο επενδυτικό κεφάλαιο ενίσχυσης των περιφερειακών μέσων (capital venture), υπογραμμίζοντας παράλληλα ότι θα υπάρξει συνεργασία της Γενικής Γραμματείας Επικοινωνίας & Ενημέρωσης με το Υπουργείο Οικονομικών, προκειμένου να υλοποιηθούν χρηματοδοτικά έργα μέσω ΕΣΠΑ για τα περιφερειακά ΜΜΕ. Για το ΙΕΤ, μάλιστα, ανέφερε  ότι θα στηριχθεί οικονομικά. Υπάρχει λοιπόν ελπίδα για τον Περιφερειακό τύπο;

Το παρόν & το μέλλον του τοπικού τύπου – Διαφημιστική αγορά

Ο πρόεδρος του ΣΗΠΕ, Βαγγέλης Αθανασίου, απάντησε θετικά, λέγοντας πως υπάρχουν λύσεις, εφόσον βέβαια αποφασιστεί ένα μοντέλο λειτουργίας του περιφερειακού τύπου.  Οι επιχειρηματικές συνέργειες, υπογράμμισε, σε συνδυασμό με την θέσπιση ειδικού προγράμματος τραπεζικής ενίσχυσης των εφημερίδων, τις έρευνες αναγνωσιμότητας, την εκπαίδευση των δημοσιογράφων, τον εκσυγχρονισμό του συστήματος διανομής, την χωροταξική μελέτη των πιεστηρίων, την σύσταση Ομοσπονδίας Συνδικαλιστικών Ενώσεων, και την προσθήκη αξίας στα πνευματικά δικαιώματα, αποτελούν μερικά μόνο θετικά βήματα που πρέπει να γίνουν για την αναβάθμιση του περιφερειακού τύπου. «Οι περιφερειακές εφημερίδες είναι το όχημα της τοπικής διαφήμισης», τόνισε ο εκδότης της εφημερίδας «Πελοπόννησος», κος Λουλούδης, υπενθυμίζοντας πως το διαδίκτυο δεν μπορεί να ανταγωνιστεί το περιεχόμενο των περιφερειακών εφημερίδων. Πρέπει να αξιοποιηθούν, είπε, το ΕΣΠΑ και άλλα προγράμματα, σε αντιδιαστολή με την έλλειψη επιχειρηματικότητας  και την παθητικότητα βασικών παραγόντων της αγοράς. Ο γενικός γραμματέας του ΣΗΠΕ, Γιώργος Κατσαίτης στις πολύ ενδιαφέρουσες παρεμβάσεις του μίλησε, ανάμεσα στα άλλα, και για τα προβλήματα διανομής των εφημερίδων, επισημαίνοντας πως τα ΕΛΤΑ δεν είχαν ποτέ service για τον Τύπο και πως αναφορικά με την διαφήμιση, πρέπει να ισχύσουν οι ίδιοι κανόνες στο κέντρο και την Περιφέρεια. Αναφορικά με το τελευταίο θέμα, η ομιλία-παρέμβαση του μέλους της διοικούσας επιτροπής της Ένωσης Διαφημιστικών Εταιρειών Ελλάδας, Κώστα Ρόκου (ΕΔΕΕ), ήταν χαρακτηριστική της επικρατούσας κατάστασης: Η διαφημιστική δαπάνη το 2013 αντιστοιχεί στο 30% της διαφημιστικής δαπάνης το 2008, όταν τουλάχιστον 2.000 από τους 4.500 εργαζόμενους στον χώρο της διαφήμισης υποαπασχολούνται!  Και κάτι άλλο: παρά την σχετική του αισιοδοξία για το 2014, η αγορά θα χρειαστεί τουλάχιστον 20 χρόνια για να  φτάσει τα επίπεδα του 2008! Μέχρι τότε, βέβαια το ερώτημα περί του συνεχιζόμενου αποκλεισμού των περιφερειακών εφημερίδων υπέρ του κέντρου αναφορικά με την κατανομή της διαφημιστικής πίτας παραμένει άλυτο… Η μη ύπαρξη νέας έρευνας - μέτρησης αναγνωσιμότητας μετά το 2008 υπό την αιγίδα της ΓΓΕ,  είναι μία βασική έλλειψη για την κατάλληλη και  ασφαλή διαφημιστική προσέγγιση του περιφερειακού μέσου. Η πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της FOCUS BARI, Ξένια Κούρτογλου, παρουσίασε αναλυτικούς πίνακες μέτρησης αναγνωσιμότητας των τοπικών μέσων, τονίζοντας ότι το αναγνωστικό κοινό πλέον προχωρά γρήγορα (multi), είναι δημιουργός της digital εποχής, επισημαίνοντας τον ρόλο και την σημασία των τοπικών τίτλων (brands), καθώς και την αναγκαιότητα αλλαγής οπτικής των μέσων. Η αλλαγή αυτή είναι ήδη σαρωτική, κατά τον Νίκο Γκουράρο, διευθυντή ψηφιακών Μέσων του ΔΟΛ, που περιέγραψε με παραστατικό τρόπο την αστραπιαία μετάβαση στην tablet και mobile ενημέρωση, την ανάγκη προσαρμογής της  στην νέα ψηφιακή εποχή με την κατακλυσμιαία  επιρροή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και την καθ΄οδόν online ενημέρωσης. Ένα ελκυστικό πεδίο, θα λέγαμε, που κρύβει όμως μεγάλους κινδύνους αναφορικά με την ποιότητα της ενημέρωσης λόγω του βομβαρδισμού με σύντομες και πολλάκις αδιασταύρωτες ειδήσεις χάριν των όποιων κλικς…

Η πολύτιμη συμβολή των πανεπιστημιακών δασκάλων τμημάτων ΜΜΕ της χώρας στην επιμόρφωση των δημοσιογράφων της Περιφέρειας

Στο θέμα αυτό που αφορά την ποιότητα της ενημέρωσης, του περιεχομένου των εφημερίδων, τις σχέσεις τύπου με το κράτος, και τις ευρωπαϊκές καλές πρακτικές αναφέρθηκαν επισταμένως, οι καθηγητές των τμημάτων Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών, της Παντείου και του Αριστοτελείου Θεσσαλονίκης, κ.κ Μιχάλης Μειμάρης, Νίκος Λέανδρος (Πρόεδρος ΕΝΕΠ) και Αντώνης Σκαμνάκης, αντίστοιχα. Και οι τρεις τους που συμμετέχουν ενεργά στην εκπαίδευση των δημοσιογράφων διδάσκοντας στα σεμινάρια του Ινστιτούτου Επαρχιακού Τύπου (ΙΕΤ) στα Χανιά, μαζί με τους κκ Νίκο Μπακουνάκη, καθηγητή στο ΕΝΕΠ Παντείου, Μανώλη Χαιρετάκη καθηγητή Τμήματος Επικοινωνίας ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών και Μαριάννα Ψύλλα, αναπ. καθηγήτρια του ΕΝΕΠ Παντείου, εμπλούτισαν σημαντικά τις εργασίες του διήμερου συνεδρίου, δίνοντας μια άλλη διάσταση στην σημαντική συμβολή του περιφερειακού τύπου στην πληροφόρηση, στα νέα μέσα και την εξέλιξη της ενημέρωσης. Να σημειωθεί ότι και οι τρείς σχολές ΜΜΕ με τους εν λόγω καθηγητές έχουν συμβάλλει σημαντικά στην αναβάθμιση της εκπαίδευσης των δημοσιογράφων της Περιφέρειας όχι μόνο μέσω του ΙΕΤ, αλλά και της επιστημονικής τους συνεισφοράς στον ΣΗΠΕ, ένα εκπαιδευτικό έργο που αποδίδει καρπούς, και για το οποίο τα αθηναϊκά ΜΜΕ δεν έχουν εκδηλώσει ως τώρα ενδιαφέρον.

Alison Meston–Παγκόσμια Ομοσπονδία Εφημερίδων προς περιφερειακές εφημερίδες: «Δεσμευτείτε-δεσμευτείτε!»

Στο συνέδριο παρέστη και η διευθύντρια Διεθνών Σχέσεων της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Εφημερίδων και Εκδοτών, (Wan-Ifra), κα Alison Meston, προσδίδοντας ιδιαίτερη βαρύτητα στις εργασίες του. Ο λόγος της καταλυτικός, τα στοιχεία που έδωσε για την διείσδυση του διαδικτύου στην ενημέρωση - που πάντως λειτουργεί αλληλοσυμπληρωματικά με τον Τύπο - την κατάσταση της ελευθεροτυπίας και τις περιπτώσεις λογοκρισίας σε Μ. Βρετανία και Ισπανία, άκρως ενδιαφέροντα. Υπάρχει άραγε ακόμη ελπίδα για την δημοσιογραφία μέσα από τις τυπωμένες σελίδες; Για την κα Meston, το μέλλον για τον έντυπο τύπο δεν έχει χαθεί, οι εφημερίδες κρατάνε ακόμη γερά.  Παρά το γεγονός ότι η τηλεόραση παραμένει το μέσον με την μεγαλύτερη ποσοστιαία κατανάλωση ειδήσεων, οι εφημερίδες προχωρούν προς την ψηφιακή κερδοφορία, με χαμηλότερα όμως επίπεδα δέσμευσης. Εξού και το αντίστοιχό μήνυμά της προς τις εφημερίδες: «Δεσμευτείτε – δεσμευτείτε!» Το έντυπο μέσον, παραδέχθηκε, έχει ακόμη πολλούς πιστούς, παρά το γεγονός ότι η ταχύτητα μετάδοσης των ειδήσεων είναι ιλιγγιώδης, η mobile ενημέρωση σαρώνει τα πάντα και τα smart phones ή τα tablets έχουν την τιμητική τους. Αυτό που επισήμανε όμως ανάμεσα στα πολλά άλλα ενδιαφέροντα, ήταν ότι παρά το γεγονός ότι το διαδίκτυο και οι σελίδες κοινωνικής δικτύωσης επικρατούν στην ενημέρωση, εντούτοις αυτό δεν σημαίνει ότι έχουν και σταθερούς αναγνώστες ή επισκέπτες όπως οι εφημερίδες. Με λίγα λόγια: ο έντυπος τύπος σε παγκόσμιο επίπεδο δεν έχει πεθάνει!

Πολιτικά κόμματα: Υποσχέσεις & θέσεις 

Στο συνέδριο τοποθετήθηκαν με τις ομιλίες τους και οι εκπρόσωποι των κομμάτων. Συγκεκριμένα από τον ΣΥΡΙΖΑ, ο Θεόδωρος Μιχόπουλος, από το ΠΑΣΟΚ ο Αντώνης Λιάρος, από την ΔΗΜΑΡ ο Θεόδωρος Μαργαρίτης και από το ΚΚΕ ο Γιάννης Γκιόκας. Και οι τέσσερις τους εξήραν την σημασία του περιφερειακού τύπου, προτείνοντας παράλληλα αλλαγή του νομοθετικού πλαισίου, την βιωσιμότητα των εφημερίδων όχι μόνο από την κρατική επιχορήγηση και τον δανεισμό (Λιάρος), την πολιτική στήριξη για την αναβάθμιση του περιφερειακού τύπου (Μιχόπουλος), την αναζήτηση ευρωπαϊκών πόρων για την μετάβαση στην  ψηφιακή εποχή (Μαργαρίτης), και την διασφάλιση των εργασιακών σχέσεων και των δικαιωμάτων των εργαζομένων με την ενίσχυση των μικρών επιχειρήσεων (Γκιόκας).  Το κλίμα πάντως για τα κόμματα στο συνέδριο δεν ήταν και τόσο ευχάριστο καθώς πολλοί παριστάμενοι εκδότες στηλίτευσαν την απουσία τους στην στήριξη των περιφερειακών εφημερίδων αλλά και πολλάκις την άγνοιά τους για τα προβλήματα του περιφερειακού τύπου στο σύνολό του. Υποσχέσεις πάντως για μελλοντική στήριξη δόθηκαν για μια ακόμη φορά…

Εκδότες & εκπρόσωποι φορέων

Στο διήμερο συνέδριο για τον περιφερειακό τύπο που παρακολούθησε πλήθος κόσμου, ανάμεσά τους πολλοί εκδότες από τις εφημερίδες της Περιφέρειας και εκπρόσωποι των Ενώσεων Τύπου, μίλησαν αναφορικά με την νέα επιχειρηματικότητα, οι Γιάννης Λασκαράκης (εκδότης της εφημερίδας Γνώμη Αλεξανδρούπολης) που αναφέρθηκε επισταμένως στην ανάγκη επιχειρηματικών συνεργειών, ο διευθυντής του Ταχυδρόμου Βόλου, Χρήστος Μπουκώρος, στην ανάγκη ρύθμισης των σχέσεων των τοπικών εφημερίδων με την πολιτεία και την μείωση του κόστους παραγωγής,  και ο Δημήτρης Τζιώτης - sales executive  της ATC, που τόνισε πως οι περιφερειακές εφημερίδες πρέπει να αλλάξουν τα επιχειρηματικά τους μοντέλα και να το κάνουν γρήγορα. Ο επίκουρος καθηγητής γραφιστικής, Σπυρίδων Νομικός, υπογράμμισε τις νέες επιχειρηματικές δυνατότητες για τις εκδοτικές απαιτήσεις. Παρών στο συνέδριο ήταν και ο γ.γ της ΠΟΕΣΥ, Δημήτρης Κουμπιάς που αναφέρθηκε στα προβλήματα του τύπου και τις εργασιακές προοπτικές, αλλά και την σημασία της δια της κατάλληλης εκπαίδευσης  ποιοτικής δημοσιογραφίας. Επίσης για τα πνευματικά δικαιώματα αναφέρθηκαν εκτενώς, ο διευθυντής του Οργανισμού Συλλογικής Διαχείρισης έργων και Λόγου, ΟΣΔΕΛ, Κώστας Κυριακόπουλος και η Χριστίνα Ζαχοπούλου, Γ.Γραμματέας Ένωσης Φωτορεπόρτερ Ελλάδος, ενώ για το ΕΤΑΠ – ΜΜΕ η πρόεδρός του, κα Παναγιώτα Αντωνοπούλου. Παρουσία στο συνέδριο είχαν και τα ΕΛΤΑ δια εκπροσώπου τους, ενώ από το πρακτορείο «ΑΡΓΟΣ» παραβρέθηκε ο διευθυντής διανομής, κος Πετράτος, που μίλησε για την προσπάθεια που καταβάλλεται για την έγκαιρη κυκλοφορία και διανομή των εντύπων, το κόστος διακίνησης κλπ.

Μερικές σκέψεις

Που κατευθύνεται άραγε ο περιφερειακός τύπος; Πως προσαρμόζεται στις αλλαγές της ψηφιακής εποχής; Ποια προοπτική στήριξης δια νομοθετικού πλαισίου υπάρχει; Ο τύπος της Περιφέρειας έχει μέλλον και δη σπουδαίο. Οι τοπικές εφημερίδες, όπως τόνισαν πολλοί στο διήμερο συνέδριο, δεν χάνουν και πετυχαίνουν μεγάλα ποσοστά αναγνωσιμότητας γιατί πολύ απλά βρίσκονται πολύ κοντά στην τοπική κοινωνία, κοινώς ο κάθε εκδότης ή δημοσιογράφος ελέγχεται καθημερινά από τους πολίτες και η επικοινωνία είναι άμεση. Ο περιφερειακός τύπος δεν είναι απρόσωπος όπως ο τύπος του κέντρου. Πολλώ δε μάλλον δεν είναι διαπλεκόμενος ή εξυπηρετεί «αγνώστου ταυτότητας» συμφέροντα, προερχόμενα από ξαφνικούς διευθύνοντες «κομήτες» της ενημέρωσης του κέντρου, που έβαλαν μια και καλή στην άκρη τους παραδοσιακούς εκδότες. Μέλλον φυγείν αδύνατον; Ο τύπος της Περιφέρειας απαντά επί αυτού: Αντίσταση και εκσυγχρονισμός, ποιοτική δημοσιογραφία και τήρηση της δεοντολογίας. Το διήμερο συνέδριο στην Αθήνα για τον περιφερειακό & τοπικό τύπο ανέδειξε και αποκάλυψε πολλά. Οι ηγεσία της Γενικής Γραμματείας Ενημέρωσης & Επικοινωνίας, υποσχέθηκε πως θα ενσκήψει και θα στηρίξει τις περιφερειακές εφημερίδες με νέο νομοθετικό πλαίσιο, ομάδες εργασίας, και προγράμματα επιμόρφωσης των δημοσιογράφων. Θα τα δούμε όλα αυτά. Μέχρι τότε όμως υπάρχει ακόμη δρόμος - και δη δύσβατος για πολλές μικρές επιχειρήσεις τύπου της Περιφέρειας. Που τόσα προσφέρουν και τόσο λίγα παίρνουν, είτε αυτό αφορά την διαφήμιση, είτε την αποτελεσματική στήριξή τους από την Πολιτεία. Συνέργειες η λύση; Μπορεί. Νέα επιχειρηματικά ρίσκα; Πολύ πιθανόν. Οι απαντήσεις  θα έρθουν σύντομα γιατί όλο το τοπίο στον Τύπο αλλάζει και εξαρτάται από τον κάθε επιχειρηματία τι στάση θα κρατήσει απέναντι στα νέα δεδομένα, πως τα σταθμίζει αλλά και πόσο αντέχει στην παρατεταμένη οικονομική κρίση.

ΥΓ*  

-          Χορηγοί στο διήμερο συνέδριο ήταν ο ΟΤΕ, ΤΟ ΑΠΕ, ο ΟΤΕ και η AEGEAN. Χορηγοί επικοινωνίας, η  Ναυτεμπορική, τα περιοδικό Adbusiness & Βusiness Today, χορηγοί διαδικτυακής επικοινωνίας το Tvxs.gr, η naftemporiki.gr, και advertising.gr. Χορηγός Δημιουργικού η ΕΔΕΕ.

-          Το συνέδριο πραγματοποιήθηκε με την στήριξη της Γενικής Γραμματείας Ενημέρωσης & Επικοινωνίας – Γενικής Γραμματείας Μέσων Ενημέρωσης. και καλύφθηκε απευθείας (live streaming) από το ΑΠΕ-ΜΠΕ.