Συνέντευξη στον Λάμπρο Ρόδη 
Με την έναρξη της περιόδου καταπολέμησης των κουνουπιών, αναζητήσαμε  το πρόσωπο γύρω από το οποίο και φέτος «χτίζεται» η στρατηγική για την αντιμετώπισή τους. Ο κ. Παναγιώτης Περγαντάς, Γενικός Δντης της εταιρείας «Βιοεφαρμογές ΕΠΕ»,  αναδόχου του έργου «Ολοκληρωμένη Καταπολέμηση Κουνουπιών στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας για το έτος 2015», μιλά στον Λάμπρο Ρόδη για όλα όσα σχεδιάστηκαν και τώρα υλοποιούνται, προκειμένου και φέτος να περάσουμε ένα… «αναίμακτο» καλοκαίρι!



Πόσα είδη κουνουπιών υπάρχουν και πόσα έχουμε στην Ελλάδα;
Τα κουνούπια ανήκουν στην οικογένεια Culicidae και αποτελούν την πολυπληθέστερη κατηγορία αιμομυζητικών εντόμων που προκαλεί όχληση όχι μόνο σε ανθρώπινους πληθυσμούς, αλλά και σε πληθυσμούς άλλων θηλαστικών, αμφιβίων, πτηνών κ.α. Παγκοσμίως έχουν καταγραφή μέχρι και σήμερα πάνω από 4.000 διαφορετικά είδη. Η γεωγραφική τους κατανομή εκτείνετε από τις πολικές περιοχές έως και τους τροπικούς. Στη χώρα μας ενδημούν 53 διαφορετικά είδη τα οποία κατατάσσονται σε 7 γένη

Ποιός είναι ο βιολογικός τους κύκλος;
Τα κουνούπια είναι ολομετάβολα έντομα. Αυτό σημαίνει ότι περνούν από όλα τα αναπτυξιακά στάδια που μπορεί να περάσει ένα έντομο μέχρι να ολοκληρώσει τον βιολογικό του κύκλο. Τα στάδια αυτά είναι τα εξής:
  • Στάδιο αυγού
  • Στάδιο προνύμφης
  • Στάδιο νύμφης
  • Τέλειο έντομο
Τα κουνούπια τρέφονται με χυμούς φρούτων και φυτών. Αιμομυζυτικά είναι μόνο τα θηλυκά. Αιμομυζούν γιατί χρειάζονται μια ειδική πρωτεΐνη που υπάρχει στο των οργανισμών-στόχων για να ωριμάσουν τα αυγά τους. Έτσι εξηγείτε γιατί το κάθε είδος κουνουπιού έχει ιδιαίτερη προτίμηση όσον αφορά τους οργανισμούς στόχους.
Τα θηλυκά αποθέτουν τα αυγά τους είτε στο χώμα, είτε στο νερό. Αυτό ποικίλει ανάλογα με το γένος. Τα αυγά που τοποθετούνται στο χώμα περιμένουν την επόμενη κατάκλιση για να επαχθεί η εκκόλαψη. Αντίθετα τα αυγά που αποθέτονται στο νερό εκκολάπτονται συνήθως, εντός μίας ή δύο ημερών. Τα περισσότερα κουνούπια προτιμούν το γλυκό έως υφάλμυρο νερό.
Τυπικές εστίες αναπαραγωγής κουνουπιών υπάρχουν σε όλη τη χώρα όπως είναι οι παραθαλάσσιες εκτάσεις αλοφύτων, έλη, ορυζοκαλλιέργειες, περιοδικά κατακλυζόμενες εκτάσεις, εκβολικά συστήματα ποταμών, περιαστικές και αστικές εστίες κ.α.


Ενημερωθήκαμε πως ξεκίνησε το πρόγραμμα ολοκληρωμένης καταπολέμησης στην ΠΣΤΕ. Τι περιλαμβάνει το πρόγραμμα και πως εκτελείται;
Το πρόγραμμα ολοκληρωμένης καταπολέμησης περιλαμβάνει όλες τις απαιτούμενες δράσεις που προβλέπουν οι μεγαλύτεροι διεθνείς οργανισμοί καταπολέμησης κουνουπιών οι οποίες είναι οι ακόλουθες:

  • Εντοπισμός- Αξιολόγηση εστιών αναπαραγωγής κουνουπιών
  • Οικολογική χαρτογράφηση φυσικού συστήματος
  • Χαρτογράφηση περιαστικού, αστικού, αγροτικού συστήματος
  • Αποτύπωση εστιών και κατασκευή επιχειρησιακών χαρτών
  • Μαθήματα κατάρτισης εργαζομένων
  • Παρακολούθηση αφθονίας προνυμφών
  • Ταυτοποίηση προνυμφών κατά γένος
  • Υπόδειξη επιφανειών για ψεκασμό
  • Έλεγχος ψεκασμών
  • Παρακολούθηση όχλησης ακμαίων
  • Έλεγχοι ανθεκτικότητας κουνουπιών στα χρησιμοποιούμενα σκευάσματα
  • Επεξεργασία Παρουσίαση και Δημοσιοποίηση αποτελεσμάτων
  • Αξιολόγηση προγράμματος
  • Μέτρα Προστασίας Περιβάλλοντος

Ποιά είναι η περιοχή εφαρμογής του έργου;
Η περιοχή εφαρμογής του έργου εντοπίζεται στα διοικητικά όρια της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας. Πιο συγκεκριμένα το πρόγραμμα καταπολέμησης των κουνουπιών  εφαρμόσθηκε  στις εξής επιμέρους ζώνες των δήμων της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας:
  • Στο περιαστικό σύστημα (ρέματα, κανάλια, πλημμυρισμένες εκτάσεις, σημειακές πηγές, αποθέσεις λυμάτων κ.α.).
  • Στο αστικό σύστημα (κανάλια, φρεάτια όμβριων, βόθροι, στέρνες, διάφορες ανθρωπογενείς εστίες, πλημμυρισμένες εκτάσεις, σημειακές πηγές, κ.α.) όπου υπάρχει δυνατότητα πρόσβασης στους ιδιωτικούς και τους δημόσιους χώρους.
  • Σε όλες τις εκτάσεις φυσικού συστήματος, των παραπάνω περιοχών.
  • Στο αγροτικό δίκτυο (ορυζώνες, αποστραγγιστικές τάφροι, αρδευτικά κανάλια κ.α.), καθώς και σε εγκαταλειμμένα πλημμυρισμένα χωράφια που βρίσκονται διάσπαρτα στην περιοχή.

Ποιες περιοχές της Στερεάς αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο πρόβλημα;
Το πρόβλημα από τα κουνούπια είναι διττό. Αφενός υπάρχει το θέμα της όχλησης και αφετέρου το θέμα διαφόρων ασθενειών που μεταδίδονται από το τσίμπημα κουνουπιών (Ιός του Δυτικού Νείλου, Ελονοσία κ.α.). Τα 3 τελευταία χρόνια που η  ΠΣΤΕ εκτελεί ολοκληρωμένο πρόγραμμα καταπολέμησης δεν είχαμε κρούσματα ούτε  ελονοσίας ούτε  Ιού του Δυτικού Νείλου στην ΠΣΤΕ. Στη Φθιώτιδα υπάρχει το θέμα της όχλησης ιδιαίτερα στην ευρύτερη περιοχή της Λαμίας λόγω των εκτεταμένων εστιών αναπαραγωγής κουνουπιών (Ορυζώνες, Δέλτα Σπερχειού) που εντοπίζονται εκεί. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στις περιοχές της Περιφέρειας με υψόμετρο μικρότερο των 300 μέτρων.

Ποια είναι η μέθοδος εφαρμογής;
Η μέθοδος εφαρμογής είναι η προνυμφοκτονία η οποία είναι αποδεδειγμένα η πιο αποτελεσματική, η πιο οικονομική και η λιγότερο επιβαρυντική για το περιβάλλον μέθοδος καταπολέμησης κουνουπιών. Η προνυμφοκτονία προϋποθέτει την ακριβή γνώση των προς καταπολέμηση ειδών. Για την αποτελεσματικότερη καταπολέμηση στο αστικό, περιαστικό και φυσικό περιβάλλον, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η λεπτομερής καταγραφή και χαρτογράφηση όλων των πιθανών ενδιαιτημάτων των κουνουπιών.
Στο περιαστικό αστικό και φυσικό σύστημα της περιοχής επέμβασης, θα πραγματοποιούνται ψεκασμοί από εδάφους στις περιοχές που θα έχουν εντοπιστεί προηγουμένως, καθορισμένες πυκνότητες προνυμφών κουνουπιών.
Οι ψεκασμοί έγιναν την χρονική περίοδο που έπρεπε ή χάθηκε το παιχνίδι; Πότε πρέπει να γίνονται ψεκασμοί και τι φάρμακα χρησιμοποιούνται;
Η χρονική στιγμή στην οποία πρέπει να εφαρμόζονται οι ψεκασμοί εξαρτάται από το είδος των επιμέρους εστιών και την ύπαρξη ή όχι προνυμφών ή ακμαίων κουνουπιών. Φέτος στην  Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας οι πρώτοι ψεκασμοί ξεκίνησαν τον Απρίλιο. Σε πολλές περιφέρειες της χώρας μας οι διαδικασίες των διαγωνισμών δημοπράτησης των έργων καταπολέμησης δεν έχουν ακόμη ολοκληρωθεί. Ως εκ τούτου προκύπτει πως το έργο ξεκίνησε έγκαιρα. Τέλος όσον αφορά τα χρησιμοποιούμενα εντομοκτόνα αυτά είναι κυρίως προνυμφοκτόνα. Τα προνυμφοκτόνα είναι ήπια σκευάσματα που στοχεύουν στο πρώιμο αναπτυξιακό στάδιο των κουνουπιών τις προνύμφες. Αυτά διακρίνονται σε δύο βασικές κατηγορίες στο βιολογικό σκεύασμα B.t.i. και σε έναν ρυθμιστή ανάπτυξη (ένα σκεύασμα που δεν επιτρέπει στις προνύμφες των κουνουπιών να ολοκληρώσουν το βιολογικό τους κύκλο) με δραστική ουσία Diflubenzuron. Σε κάθε περίπτωση τα χρησιμοποιούμενα σκευάσματα στο σύνολο τους είναι εγκεκριμένα. Η χρήση τους γίνεται σύμφωνα με τις οδηγίες χρήσης και υπό την επίβλεψη των αρμοδίων αρχών της ΠΣΤΕ και δεν συντρέχει κάποιος λόγος ανησυχίας για το κοινό.

Ποιος είναι ο σκοπός της καταπολέμησης; Εκτός από τους ψεκασμούς τι άλλο μπορεί να συνεισφέρει στην περιστολή της όχλησης;
Σε κάθε περίπτωση αυτό που πρέπει να τονιστεί είναι ότι σκοπός κάθε έργου καταπολέμησης είναι ο περιορισμός της όχλησης και η προστασία της Δημόσιας Υγείας. Αυτό υλοποιείται είτε μέσω των ψεκασμών είτε μέσω διαχειριστικών πρακτικών όπως περιορισμός εστιών αναπαραγωγής, βελτίωση αρδευτικών δικτύων κ.α. Το πιο σημαντικό κομμάτι όμως είναι η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση των κατοίκων σχετικά με την αναπαραγωγή των κουνουπιών. Στα πλαίσια αυτών των δράσεων θα γίνουν και εκπαιδευτικές επισκέψεις σε σχολεία της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας. Οι δράσεις αυτές ξεκίνησαν την Πέμπτη, 7 Μαΐου από τον Ορχομενό.

Τα κουνούπια μπορούν να αποτελέσουν πιο σοβαρό κίνδυνο στο μέλλον, για μετάδοση ασθενειών, σε περιοχές με εκτεταμένες εστίες αναπαραγωγής; Τι μέτρα μπορούν να ληφθούν;
Διεθνώς υπάρχει έντονο ερευνητικό ενδιαφέρον σχετικά με ασθένειες που μεταδίδονται με τα κουνούπια. Πολλοί επιστήμονες ασχολούμαστε με μοντέλα εξάπλωσης ασθενειών. Οι αυξημένοι πληθυσμοί κουνουπιών είναι ένας από τους πολλούς παράγοντες που σχετίζονται με  την εμφάνιση μιας νόσου που μεταδίδεται με τα κουνούπια. Πολύ σημαντικός παράγοντας είναι η «κυκλοφορία» του ιού του ΙΔΝ ή του πλασμωδίου όσον αφορά την ελονοσία. Για τον σκοπό αυτό και στα πλαίσια του έργου ολοκληρωμένης καταπολέμησης κουνουπιών που η εταιρεία Βιοεφαρμογές ΕΠΕ εκτελεί στην ΠΣΤΕ εφαρμόζουμε τα τελευταία τρία έτη ένα μοντέλο πρόβλεψης εξάπλωσης της ελονοσίας. Το μοντέλο πρόβλεψης αυτό μας επιτρέπει να εντοπίζουμε  περιοχές με αυξημένο ενδιαφέρον οι οποίες έχουν και μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης κρουσμάτων ελονοσίας. Η εφαρμογή του μοντέλου πρόβλεψης εξάπλωσης ασθενειών που έχουμε αναπτύξει στις περιοχές αυτές συνέβαλε στην  μη εμφάνιση κρουσμάτων στις περιοχές αυτές για το έτος 2013 και 2014.  Το πιο σημαντικό μέτρο είναι η πρόληψη και ενημέρωση του κόσμου σχετικά με τρόπους αποφυγής των τσιμπημάτων των κουνουπιών. Για τον λόγο αυτό και στα πλαίσια του συγκεκριμένου έργου για πρώτη φορά σε Πανευρωπαϊκό Επίπεδο θα ενημερώνουμε τους κατοίκους συγκεκριμένων περιοχών με χάρτες όχλησης υψηλής ανάλυσης.

Τι εννοείτε χάρτες όχλησης υψηλής ανάλυσης;
Ειδικά για την περιοχή της Λαμίας θα εγκαινιάσουμε μια επιπλέον δράση ενημέρωσης των πολιτών. Οι χάρτες αυτές θα αναφέρονται στην όχληση που αναμένουμε τις επόμενες 48 ώρες. Οι χάρτες αυτοί θα επικαιροποιούνται καθημερινά με βάση εντομολογικά, μετεωρολογικά και άλλα δεδομένα πεδίου. Στους χάρτες αυτούς θα απεικονίζεται η αναμενόμενη όχληση ανά οικοδομικό τετράγωνο.

Τι μπορεί να βελτιώσει την αποτελεσματικότητα της καταπολέμησης; Ποια είναι τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζεται;
Καταρχήν θα πρέπει να τονίσουμε ότι το πιο σημαντικό εργαλείο προς την κατεύθυνση αυτή είναι η σημαντική συμβολή της σύγχρονης τεχνολογίας στην αξιολόγηση των προβλημάτων των έργων καταπολέμησης και στον έλεγχο των παραδοτέων. Το σημαντικότερο πρόβλημα των έργων καταπολέμησης κουνουπιών από την ως τώρα εμπειρία μας είναι η απουσία ή η αδυναμία εποπτείας και πιστοποίησης των εφαρμογών. Το πρόβλημα αυτό έγινε εκρηκτικό με αφορμή την έξαρση του WNV (ιού του Δυτικού Νείλου) και της ελονοσίας. Η εταιρεία μας έχει αναπτύξει και εφαρμόζει από το 2007 ένα σύστημα μεταφοράς σε πραγματικό χρόνο δεδομένων ψεκασμού δειγματοληψιών και λοιπών δεδομένων πεδίου και όχι απλά θέσης του οχήματος. Το σύστημα αυτό αποτελεί πρωτιά στη χώρα μας για τον έλεγχο των ψεκαστικών εφαρμογών. Τα δεδομένα αυτά μας έχουν επιτρέψει να μπορούμε να ελέγχουμε και να αξιολογούμε πραγματικά δεδομένα πεδίου την στιγμή που συμβαίνουν. Ως αποτέλεσμα αυτού επιτυγχάνουμε πλήρη έλεγχο των εφαρμογών με άμεσο πλεονέκτημα τη δυνατότητα διορθωτικών παρεμβάσεων όπου αυτό κριθεί απαραίτητο. Τα δεδομένα αυτά είναι σε ψηφιακή μορφή, αποθηκεύονται σε βάση δεδομένων σε πραγματικό χρόνο και μπορούν να αναλυθούν οποτεδήποτε. Από τις εφαρμογές που πραγματοποιήθηκαν τα δύο τελευταία χρόνια στα πλαίσια της καταπολέμησης κουνουπιών στην ΠΣΤΕ έχουμε τέτοια δεδομένα τα οποία μας επιτρέπουν να βελτιστοποιήσουμε την αποδοτικότητα και την αποτελεσματικότητα των δράσεων και της εποπτείας του συνόλου του έργου.
Με τον τρόπο αυτό αποκτούμε αξιόπιστα δεδομένα αναφορικά με τις δειγματοληψίες, με την ποσότητα ψεκαστικού διαλύματος και κατ’ επέκταση της δραστικής ουσίας ανά μονάδα επιφανείας ή ανά όγκου νερού των εστιών αναπαραγωγής προνυμφών κουνουπιών. Με αυτά τα αδιάβλητα δεδομένα πεδίου μπορούμε να πιστοποιήσουμε τις εφαρμογές και κατ’ επέκταση να αξιολογούμε και την αποτελεσματικότητα αυτών. Δεδομένων όλων των παραπάνω, η εταιρία Βιοεφαρμογές ΕΠΕ μπορεί άμεσα να λύσει το σημαντικότερο πρόβλημα των έργων καταπολέμησης, που είναι η πιστοποίηση των εφαρμογών. Ειδικά σε αυτό το σημείο θα θέλαμε να τονίσουμε πως η εταιρία Βιοεφαρμογές ΕΠΕ στα πλαίσια υλοποίησης της συγκεκριμένης δράσης διαθέτει στην ΠΣΤΕ, τέσσερις φορητών υπολογιστών για την σε πραγματικό χρόνο παρακολούθηση των εφαρμογών του έργου καταπολέμησης. Μέσω αυτής της πρότασης συμβάλλουμε με τον πλέον σημαντικό τρόπο στην αύξηση της αποτελεσματικότητας της καταπολέμηση των κουνουπιών.

Τι πρέπει να κάνει ο καθένας από εμάς για να περιορίσει το πρόβλημα στο χώρο του;
Πρέπει να ελέγξουμε τον χώρο μας για στάσιμα νερά. Σημεία όπου το νερό παραμένει στάσιμο για πάνω από πέντε ημέρες μπορεί να αποτελεί εστία αναπαραγωγής κουνουπιών . Τέτοιες εστίες είναι τα τασάκια από τις γλάστρες, βαρέλια, δεξαμενές παλιά ελαστικά, βάρκες κ.α. Το μόνο που πρέπει είναι να διακόψουμε το βιολογικό κύκλο των κουνουπιών περιορίζοντας τις εστίες αναπαραγωγής τους.